Kiraz üretimindeki değişiklikler, küresel talep ve ihracat artarken yeni zorlukları beraberinde getiriyor. Paketleme tesisleri, daha büyük kapasiteleri işlemek için baskı altındayken aynı zamanda ürün kalitesini korumak veya iyileştirmek durumunda kalıyor.
Benedetta Ricci IAMİNO / Tomra Gıda Global Kiraz Kategori Direktörü
Kirazların satış bedelleri, diğer sert çekirdekli meyvelere oranla daha yüksek olsa da satışları çok daha hızlı artıyor. Küresel talep ve ihracat artarken bu fırsatlardan yararlanmak isteyen yeni yetiştiriciler ve paketleyiciler, pazardan pay almaya çalışıyorlar.
Kirazların popülaritesi, özellikle en büyük pazarı olan Çin’de ülkenin Yeni Yılı döneminde artıyor. Bu dönemsel yüksek talebi karşılamak için ihracatçılar, ürünlerini “ekspres” gemi ve uçaklarla pazara sunmak üzere gece gündüz çalışmak zorunda kalıyorlar.
Kirazların bölgesel hasat dönemlerine dayalı miktar farklılıkları ve buna bağlı olarak yeterince hızlı paketlenememeleri, yıl boyunca dünyanın büyük bir bölümünde bu durumun yaşanmasına sebep oluyor.
Gelişmiş ülkelerde, doğal faydaları nedeniyle kiraza yönelik talepte çok yüksek artış görülürken gelişmekte olan ülkelerde ise orta gelirli hanelerdeki büyüme, talebi artırıyor. Ayrıca hemen hemen tüm pazarlarda kirazlar, sadece ev tüketiminde değil, aynı zamanda ticari unlu mamullerde kullanılıyor. Pazar araştırmacıları, küresel kiraz pazarının önümüzdeki beş yıl içinde % 5 ila % 10 arasında bir bileşik yıllık büyüme oranıyla genişlemeye devam edeceğini ön görüyorlar.
Talebi karşılayabilme yarışında dünyanın en büyük kiraz üreticisi Türkiye, son on yılı aşkın süredir üretimini dört katına çıkardı. En büyük ikinci yetiştirici olarak Amerika Birleşik Devletleri, yerini korusa da üçüncü ve dördüncü sıradaki Rusya ve İran, Özbekistan ve Şili tarafından yakından takip ediliyor.
Örneğin Şili, sadece son üç yılda üretimi ikiye katladı. Orta Asya ikliminin kiraz üretimine uygun olması ve Çin’deki büyük pazara erişimin nispeten kolay sağlanması nedeniyle Tacikistan ve Kırgızistan’da da büyük üretim artışları yaşanıyor.
Bu bölgelerin tamamında ve diğer pek çok bölgede paketleme tesisleri, daha büyük kapasiteleri işlemek için baskı altında bulunuyor. İş hacmini artırırken aynı zamanda ürün kalitesini de korumaları veya iyileştirmeleri gerekiyor. Tüketiciler, kirazların tutarlı bir renge, pürüzsüz, sağlam, lekesiz bir kabuğa ve tazeliğin göstergesi olan uzun yeşil saplara sahip olmasını bekliyor.
Kirazlar, taşıma hasarlarına karşı çok hassas, ayırma ve boylaması son derece güç meyveler olduğundan bu tarz tüketici taleplerini karşılamak oldukça zorludur.
Dikkatsizce paketleme, meyveyi zedeleyebilir, kesebilir ve saplarından ayırabilir. Ancak kusurların güvenilir bir şekilde tespit edilmesi için her bir meyvenin bütün olarak, 360 derece incelenmesi gerekir ki bu, birçok paketleme şirketine göre geleneksel olarak imkansız.
Zorlukları anlamak
Artık en gelişmiş ayırma ve boylama teknolojileri sayesinde meyvenin 360 derece eksiksiz bir şekilde incelemesini sağlamak mümkün oluyor. Bu teknolojiler, aynı zamanda verimliliği artırıyor, ürün kalitesini iyileştiriyor, işgücünü istihdam etme ve sürdürülebilir kılma ile ilgili sorunları azaltıyor, gıda israfını önlüyor ve paketleme performansını en üst düzeye çıkarıyor.
Tomra Food, kiraz işleme uygulamalarında hasattan sonra paketleme entegre çözümlerinin lider üreticisi olarak çalışmalarına devam ediyor.
Uzun süredir gıda endüstrisi için optik ayırma ve boylama teknolojilerinde yüksek standartları belirlemesiyle tanınan Tomra, Yeni Zelanda merkezli iki yenilikçi şirket olan BBC Technologies ve Compac’ı satın alarak ürün yelpazesini kiraz paketleme tesislerine (yaban mersini ve diğer küçük meyveleri işleyen hatlar dahil) yönelik çözümleri kapsayacak şekilde genişletti.
Bugün bu iki şirketin ürettiği tüm teknolojiler ve satın alınmalarından bu yana sundukları çözümler, doğrudan Tomra tarafından üretiliyor, pazarlama-satışı gerçekleştiriliyor, servis hizmeti veriliyor ve destekleniyor. Bu, kiraz paketleme tesislerinin artık Tomra’nın birinci sınıf teknik uzmanlığından ve global varlığından yararlandığı anlamına geliyor. Şirket, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa, Güney Amerika, Asya, Afrika ve Avustralya’da faaliyet gösteriyor.
Bu uluslararası erişimi temel alan Tomra, geçtiğimiz yıl kiraz yetiştirilen bölgelerde yerel müşteri desteğini ve hizmet hızını güçlendirmek için önemli adımlar attı. Bu kapsamda paketleme tesisleriyle yakın çalışılması ve karşılaştıkları zorlukların birlikte deneyimlenmesi için dünyanın dört bir yanındaki tüm büyük kiraz bölgelerinde Tomra’nın uzman ekipleri görevlendirildi.
Böylece sağlanan bilgilerin, Tomra’nın mevcut çözümlerinin ve yenilerinin tasarlanıp geliştirilmesine yardımcı olması hedeflendi. Tomra, kiraz uygulamalarında da diğer gıda kategorilerinde olduğu gibi, her bir ürüne önem vererek kaynak devrimine öncülük ediyor.
Ayırma, ayıklama ve boylama
Tomra’nın kiraz çözümleri, hattaki besleme, ayırma, boylama, doldurma, paketleme ve ürün izlenebilirliği görevlerini yerine getirmedeki etkinliği açısından rakipsiz. Ayrıca modüler ve ölçeklenebilir olmaları sayesinde her büyüklükteki işletmeye göre uyarlanabilirler.
Kirazlar paketleme tesisine ulaştığında Tomra’nın çözümleri, hat önü besleme sistemleriyle başlıyor. Daha sonra şirketin devrim niteliğindeki Cascade tekleme ve sap ayırma sistemi ile nazik bir taşıma yöntemi ve üstün sap ayrımıyla kiraz salkımlarını ayrılıyor. Geleneksel bıçaklı sap ayırıcılar, kirazları bıçaklara doğru hızla iterek meyvede hasar ve renk bozulma riskleri oluşturabilirken Cascade sap ayırma ünitesi, sap ayırma sırasındaki su akışını yavaşlatan motorsuz bir su regülasyonu sağlayarak kirazların hat üzerindeki hareket hızını azaltıyor.
İki kirazın birleştiği sap boğumdaki ayırma konumunu en iyi pozisyonda tutarak, kirazların yüzeylerinde hasarlanma riski olmadan temiz ve eşit bir ayrım sağlıyor. Bu yeni sap ayırma modülü sayesinde aynı zamanda makine bakım maliyetleri ile genellikle diğer sistemlerin makineyi temizlemek ve ayarlamak için gerektirdiği çalışma saatleri de azalıyor.
Tomra’nın dinamik hat dengeleme teknolojisi, her hat üzerindeki doluluk oranını eşitleyerek paketleme kapasitesini en üst noktaya getirmek için hat başına diğer sistemlere göre % 10-15’e kadar daha fazla kapasiteye (meyve sayısı) olanak tanıyor. Ardından, kirazlar ayırma ve boylama için hat boyunca hareket ediyor. Tomra, MIRA360 ve InVision2 ile TotalView Plus özellikli Küçük Meyve Boylama (SFS) makinesi olmak üzere iki ayrı kiraz boylama makinesi sunuyor. Makineler, birçok kriter doğrultusunda kirazları en düşük kalite kategorisine göre dahi ayrıştırabilerek satılabilir olarak kabulünü, reddini veya yeniden sürece yönlendirilebilmelerini sağlıyor. MIRA360, endüstri standardındaki boylama bantlarıyla uyumlu olarak boyuta göre birden çok akışa ayırabiliyor. Ayrıca yumuşaklık, genel kusurlar ve az renkli ürünler de dahil olmak üzere renk ve kusurlara göre sınıflandırma yapıyor. Bu, küçük-orta ölçekli kapasiteler kadar, konservelenmek için işlenmiş sanayiye gitmek üzere sınıflandırılmış kirazlar için de en uygun çözüm oluyor.
TotalView Plus özellikli InVision2 ise kör nokta olmadan ve tam üretim hızlarında meyveyi % 100 görüntüleyebilen mevcut tek kontrol teknolojisidir. Diğer ayırma makineleriyle karşılaştırıldığında TotalView’ün üç görüş açılı kameraları, en uygun görüntüleme açılarında ve meyve yüzeyine en yakın konumda bulunuyor. Üstün görüntü kalitesi, çatlakların, burun ve sap çatlaklarının ve yarıkların tanımlanmasını daha da iyileştiriyor. Ayrıca Küçük Meyve Boylama (SFS) makinesi, kirazların hat boyunca su içerisinde yürütülerek en nazik şekilde kameraya kadar taşıyan bir dizi patentli sistem kullanarak, piyasada bulunan diğer tüm teknolojilerden daha yüksek hassasiyette işlem yapabiliyor.
Tomra ayırma makinelerinin kullanılması, birinci sınıf paketlemeler için üstün boylama doğruluğu sağlıyor. Daha az ürün israfı ve daha iyi boylama homojenliği sunuyor. Verimlilik ve paketleme getirileri, kalite olarak reddedilen meyve ayrımının istisnai derecede düşük olması ve reddedilen ürün içerisine ancak % 2-4 gibi düşük oranda iyi ürün karışması ile artıyor.
Kusurların sınıflandırılmasına ve müşteri toleranslarına göre ürün kategorilerinin tanımlanmasına olanak tanıyan Tomra’nın “işaretle ve tıkla” şeklindeki hasar sınıflandırması aracılığıyla kusur ayırımı performansında daha yüksek verimlilik sağlanıyor. İzin verilen kusurların karıştırılmasıyla, gıda israfı en aza indiriliyor ve her bir meyvenin değeri en üst düzeye çıkarılıyor. Hasar sınıflandırması, aynı zamanda belirlenen sınıflamaya göre paketlemeyi takip edebilmeyi, sınıflarda hangi kusurların görüldüğünü izlemeyi ve gelecekte meyve bahçesi yönetimini iyileştirmeye yardımcı olmak için tedarikçilere geri bildirim sağlamayı mümkün kılıyor.
Doldurma ve paketleme
Artık kirazlar, Tomra’nın dolum ve paketleme makinelerinde özenle işlendiği hattın sonuna yaklaşıyor. Bu otomatik çözümler, farklı pazarlar için farklı boyutlarda meyveleri aynı anda paketleyebiliyor. 2, 8, 12 ve 16 dolum istasyonuyla sunulan CURO dolum sistemi, çok çeşitli paketleme seçenekleri arasında kolayca geçiş yapma esnekliği ile hassas ağırlıklarda tutarlı ve hızlı dolum sağlıyor. Tomra, doğru, yüksek hacimli dolum yapmak üzere çeşitli kutu boyutlarına ve ağırlıklarına uyum sağlamak için birkaç farklı tipte kutu doldurucu sunuyor.
2022’de Tomra, plastik ambalaj kaplarını kolilere, kutulara ve kasalara yerleştirme sürecini otomatikleştiren yeni bir robotik paketleme makinesi olan KETE16’yı piyasaya sürdü. KETE16, en hızlı dolum makinesi olan CURO16’nın hızına ve kapasitesine uygun şekilde entegre oluyor. Aslında, başka hiçbir robotik paketleme çözümü, yüksek hızlarda çok farklı paketleme çeşitlerini karşılayamıyor. Koli, kasa boyutuna ve paket yönüne göre esnek olan KETE16, farklı paketler arasında geçiş yapmayı kolaylaştırıyor. Ayrıca, geleneksel vakum yöntemlerinde bulunan ve kapakları açıp ürünü tehlikeye atabilen riskleri önleyecek şekilde kapları alıp ambalajlara yerleştirmek üzere tasarlanmıştır.
Paket hattının bir ucundan diğerine tüm bu bileşenler, entegre bir çözüm oluşturmak için birbirleriyle bağlanıyor. Bir kalite izleme sistemi, hasattan işlemeye, paketlemeye ve satış noktasına kadar tüm süreci takip edebiliyor. Freshtracker adlı bu sistemin yazılımı, paketleme merkezlerinin tek tek ürünlerin menşei ve özelliklerini izlemesine olanak tanıyor. Ayrıca, bir yetiştiricinin ürünü paketlendiğinde ve bir başka tedarikçinin ürünü üretim hattına alındığında bilgi vererek bu iki ürün akışı arasında üretimde kesinti olmamasını sağlıyor. Freshtracker, ayrıca yüksek kaliteli bir nihai ürün sunmak ve üretimi verimli bir şekilde yönetmek için çıktı ürünleri karşılaştırabiliyor ve analiz edebiliyor.
Bu özellik, diğer pek çok otomasyon sisteminde olduğu gibi, gıda israfının azaltılmasına ve kârlılığın artırılmasına katkıda bulunuyor. Paketleme tesisleri, bu tür çözümlere yatırım yapmaya karar verdiklerinde, çok kısa sürede avantaj sağlayabiliyorlar. Tomra’nın gıda ayıklamada global Ar-Ge gücünü, yerel varlığı ve müşteri odaklı zihniyetiyle birleştirdiği hizmet ve çözümlerini tercih eden paketleme tesisleri ise elde edecekleri operasyonel eğitim ve teknik destek sayesinde makinelerinin minimum arıza ve durma süresi ile maksimum performansı sağlayacağından emin oluyorlar.
