Dünya inek sütü üretimi 560 milyon tondan fazladır. İlk 10 ülkenin üretimi bunun % 55’ine denk geliyor. En büyük üretici ABD’yi, Hindistan ikinci ve Çin üçüncü olarak izliyor. Türkiye 11,3 milyon ton ile dünya süt üretiminin % 2’sine denk geliyor ve 12. Sırada yer alıyor.
Süt ürünleri ihracatı toplam dünya ticaretinin yaklaşık % 1’ine denk gelmektedir. Geleneksel olarak önemli olan süt ürünleri, peynir, tereyağı ve içmelik süttür. Bunlar günümüzde hala süt ürünleri sektöründe en geniş yeri kaplamalarına rağmen -tereyağı üretiminin iki katı peynir üretimimi ile -süt ürünleri, dondurma, kesilmiş süt, yoğunlaştırılmış yoğurt, içmelik yoğurt, kefir ve süt menşeli gıdalar ayrıca önemini artırmıştır.
Tüketicinin harcanabilir geliri ve eğitim seviyesi arttığından, temel olmayan ürünlere, katma değerli öğelere ve hazır paket gıdalara olan talep de artmıştır.
Süt üretimi
Tüm hayvanlardan gelen süt
Süt ürünleri üretimi doğrudan mevcut süt tedariki ile ilişkilidir. 2007 yılında dünya süt üretimi (yani manda, inek, deve, keçi ve koyun sütü) 655 milyon tondur. 2008 yılında bu yaklaşık % 6 artış ile 693 milyon tona yükselmiştir.
İnek sütü dünya sütlerinin % 82’sine denk gelmektedir. Manda sütü ayrıca önemlidir ve ağırlıklı olarak Hindistan’da -dünyanın en büyük genel süt üreticisi- ve Pakistan’da üretilmektedir.
Hindistan 1999’da zirveyi ABD’den aldığından bu yana en büyük süt üreticisi ülkedir. 2007 yılında Hindistan ve ABD dünya süt üretiminin yaklaşık % 30’unu; ve ilk 10 süt üretici ülkeler ise % 60’ından fazlasını gerçekleştirmiştir.
Hindistan sütlerinin % 56’sı ve Pakistan sütlerinin % 34’ü manda sütüdür. ABD’nin hemen hemen % 100, Çin’in % 89 ve diğer ilk 10 ülkenin % 96’dan fazla süt üretimi inek sütüdür.
2010-2015’e tahminlerine göre dünya süt üretiminde -ilk olarak gelişmekte olan ülkeler ve özellikle Çin, Hindistan, Arjantin ve Brezilya- kayda değer bir artıs olması beklenmektedir.
İnek sütü
2007 yılında dünya inek sütü üretimi 560 milyon tondan fazladır ve ilk 10 ülke’nin üretimi bunun % 55’ine denk gelmektedir. En büyük üretici ABD’dir, Hindistan ikinci ve Çin üçüncü büyüktür. Türkiye 11,3 milyon ton ile dünya süt üretiminin % 2’sine denk gelir ve 12. sıradadır.
2008 yılında Avrupa süt üretimi 148 milyon tondur. 29 milyon ton ile Avrupa’nın en büyük üreticisi Almanya’dır aynı zamanda Avrupa’nın en büyük ihracatçısıdır.
Süt ürünleri üretimi
Dünya süt ürünleri pazarı göreceli olarak az sayıda aktör tarafından kontrol edilmektedir. Dairy Co Datum’a göre 2007’de:
-18.794.421 ton peynir üretilmiştir: % 25’i ABD, % 11’i Almanya, % 10’u Fransa, % 6’sı İtalya ve % 4’ü Hollanda. İlk üç ülkenin üretimi, üretimin % 46’sına denk gelmektedir.
8.957.008 ton tereyağı ve hayvansal yağ üretilmiştir. % 39’u Hindistan, % 8’i ABD, % 7’si Pakistan, % 5’i Almanya ve % 5’i Fransa. İlk üç ülkenin üretimi, tereyağı ve hayvansal yağ üretimin % 53’üne denk gelmektedir.
4.534.682 ton suyu alınmış ve yoğunlaştırılmış süt imalatının: % 25’i ABD, % 10’u Almanya, % 8’i Hollanda, % 6’sı Peru ve % 6’sı Singapur. Bu ülkeler toplam üretimin % 55’ini pazara sunmaktadır.
6.523.823 ton süt tozu ve peynir altı suyu üretilmiştir. % 19’u ABD, % 15’i Fransa, % 10’u Almanya, % 6’sı Avusturya ve % 5’er Hollanda ve Arjantin. İlk dört ülke, üretimin % 51’inin pazara sunmaktadır.
İhracat
2006 yılında dünya süt ürünleri ihracatı 28,8 milyon tondur. Bunun % 50’si süt ve krema, % 16’si peynir ve kaymak, % 12’si yoğurt ve yoğurt ürünleri, % 10’u peynir altı suyu ürünleri, % 9’u tereyağı ve yağ ürünleri ve % 3’ü dondurmadır.
Fakat değer açısından, süt ticari mal öğesidir ve peynir ve kaymak toplam değerin % 36’sıdır. Süt ve krema % 31’e denk gelen en büyük ikinci katkıyı sağlar, tereyağı ve yağ ürünlerinin katkısı % 14, yoğurt ve yoğurt ürünlerinin katkısı % 9, peynir altı suyu ürünleri % 6 ve dondurma % 4 katkı sağlar.
Peynirin ton başına (3,963 Dolar) erişilen en yüksek ihracat fiyatına sahip olması şaşırtıcı değildir. Yağ ürünleri ve dondurma birbirine yakın rakamlardadır (2,583-2,608 Dolar); ve yoğurt ürünlerinin 1,277-1,320 Dolardır. Peynir altı suyu ayrıca ticari mal öğesi olarak en yüksek fiyat artışını 2002 ve 2006’da görmüştür. Bunun sebebinin Uzakdoğu’da taleplerdeki artış olduğu düşünülmüştür.
2006 ve 2007 yıllarında bazı pazarlarda dünya süt ürünleri fiyatları, 2008’in sonlarına doğru yeniden 2006 seviyesine düşmeden önce % 75’den daha fazla artış göstermiştir. Bu fiyat hareketlenmelerinin sebepleri:
-Geleneksel süt üretim pazarlarındaki düşük arz
-Özellikle Çin gibi yeni beliren pazarlarda beklenenden daha yüksek talep
-Avustralya’daki asırı kuraklık (dünyanın en büyük süt ihracatçılarından biri)
-Avrupa Birliği süt sübvansiyonlarının bitmesi
-Süt ürünleri değer zincirinde kullanılan hammadde fiyatlarının artması (örneğin: yakıt ve yem mısır (biyo yakıtların kullanım miktarının artmasına bağlı olarak))
2009 yılında Avrupa tarım topluluğunda, sütün net fiyatındaki düşüşten kaynaklanan bir huzursuzluk oluşmuştur. Mesela Almanya’da 2008 yılına göre % 50 ve İsviçre’de % 45 daha düşük olmuştur. İrlanda ve Hollanda’nın daha da sert bir şekilde etkilendikleri rapor edilmiştir (BBC Dünya Haberleri, Kasım 2009). Buna ilave olarak, hayvan yemi fiyatları yıl geçtikçe daha da artmaktadır ve ilave maliyetlerin daha ağır gelmesi sütün maliyetinin hâsılatla karşılanmasından oldukça uzak gözükmektedir. İrlanda ve Hollanda da sert bir biçimde etkilendiğini rapor etmektedir (BBC Dünya Haberleri Ekim 2009).
Buna ek olarak, hayvan yemi fiyatları yıldan yıla artmaktadır ve ilave maliyetlerdeki artış, 2008 yılında süt fiyatlarında görülen iyileşmeden çok daha fazla olmuştur.
Gelecekte, fiyatların, en azından kısa dönemde, şimdiki düzeyine yakın bir şekilde kalacağı ve bekleyenmeyen piyasa düzensizliklerini engelleyeceği tahmin edilmektedir.
Çesitli ürünleri ile başlıca ihracatçı ülkeler ve Yeni Zelanda, ABD, Almanya, Fransa ve Hollanda 2007 yılında süt ürünleri ihracatına egemen olmuşlardır. Türkiye yoğurt ihracatında en büyük üçüncü ihracatçı olarak dikkat çekmektedir.
İthalat
2007 yılı süt ürünlerinde başlıca ithalatçı ülkeler: Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, İngiltere ve Çin’dir.
Çin süt tozu ve yoğunlaştırılmış ürünlere, İngiltere yüksek katma değerli süt, kesilmiş süt ve dondurmaya, Almanya yüksek yağlı öğelere ve Ortadoğu yoğurda yoğunlaşmıştır.
Not: Yukarıdaki yazı, AB Türkiye İş Merkezleri Ağının Yaygınlaştırılması’nın “www.abigem.net” web sitesinden alınmıştır.
