Prof. Dr. Dilek Boyacıoğlu: “Güvenli gıda tüketimi için ürün etiketini mutlaka okuyun”

Gıda ürünleri satın alırken üzerindeki bilgilere ne kadar bakıyoruz? İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi ve gıda güvenliği alanında yürütülen Tat Gıda’nın “Farkındayım” projesinin danışmanı Prof. Dr. Dilek Boyacıoğlu, tüketicilerin genelde son kullanma tarihlerine baktığını ancak etiketin bütününü okuma alışkanlığının zayıf olduğunu söylüyor. Gıdanın alım kararından saklama ve tüketme koşullarına kadarki sürecin güvenli gıda tüketimi için son derece önemli olduğuna dikkat çeken Boyacıoğlu, etiketlerin bu süreçler için kılavuz niteliğinde olduğunu söylüyor.

Bugün artık alışveriş yaparken ürünün üzerindeki son kullanma tarihine bakmayan hemen hemen yok gibi. Zira tüketim tarihi satın alınan gün biten bir ürünü hiç kimse istemez. Peki ürünlerin üzerinde içeriği, bileşenleri, besin öğeleri, enerji değerleri, nasıl saklanması gerektiği, nerede üretildiği, üretici firmanın kim olduğu gibi bilgilerin yer aldığı etiketleri okuyor muyuz? İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi ve gıda güvenliği alanında yürütülen Tat Gıda’nın “Farkındayım” projesinin danışmanı Prof. Dr. Dilek Boyacıoğlu’na göre maalesef etiketin tamamını okuma alışkanlığının geliştirilmesi gerekli.

Gıda ürünlerindeki etiketlerde içindekiler bölümünün en önemli unsur olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dilek Boyacıoğlu, üründeki bileşenlerin ve varsa katkı maddelerinin bilerek tüketilmesini tavsiye ediyor. Boyacıoğlu, gıdaların satın alım aşamasında etikette yer alan saklama koşullarının yerine getirilip getirilmediğine de özellikle dikkat edilmesini öneriyor. Satın aldıktan sonra gıdanın saklanma koşullarının titizlikle yerine getirilmesinin gıda güvenliği açısından önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Dilek Boyacıoğlu, son kullanma tarihinin çoğu zaman yanlış anlaşıldığına da dikkat çekerek “Örneğin UHT sütün üzerinde 4 ay sonrayı gösteren son kullanma tarihi açılmaması halinde geçerli. Açıldıktan sonra ise buzdolabında saklanarak 2 gün içinde tüketilmesi gerekiyor” diyor.

Boyacıoğlu’nun etiketlerle ilgili bir başka uyarısı ise alerjenler ile ilgili. Özellikle besin alerjisi olanların etiketleri bu açıdan da incelemeleri gerektiğini söyleyen Boyacıoğlu, kişilerin alerjisi olduğu besinlerin satın alınan ürünün bileşenlerinden biri olup olmadığının kontrolünün büyük önem taşıdığını vurguluyor.

Etiket okurken nelere dikkat etmeliyiz?

1. Gıdanın adına dikkat edin

Tüketicilerin gıdanın etikette verilen adını okumaları önemlidir; zira tüketici satın alma niyetini taşıdığı gıdaya benzer ama aslında farklı bir ürünü alıyor olabilir.

2. Gıdanın hangi koşullarda muhafaza edilmesi gerektiği ile ilgili uyarılara dikkat edin

Gıda etiketlerinde yer alan son kullanma tarihi, o gıdanın muhafaza edilmesi gereken sıcaklık koşullarında belirlenmektedir. Dolayısıyla, hem o gıdanın satıldığı koşullara dikkat edilmeli hem de tüketiciler bu gıdayı o koşullarda muhafaza etmelidir.

3. Alerjen uyarısına dikkat edin

Üründe alerjen bileşen var ise özellikle alerjisi olanlar içindekiler kısmına dikkat etmelidir.

4. Ambalaj açıldıktan sonra nasıl muhafaza edilmesi gerektiği uyarılarına bakın

Mevzuata göre gıda maddesi ambalajı açıldıktan sonra mikrobiyolojik açıdan kolayca bozulabilir nitelik taşıyorsa, ürün etiketinde açıldıktan sonra ne kadar süre ve koşulda tüketilmesi gerektiği bilgisi yer almak zorundadır. Bu bilgilere özellikle bakılmalıdır.

5. Beslenme bilgilerini okuyun

Beslenme yönünden etiketleme; o gıdanın enerji değeri ve besin öğeleri (yağ, karbonhidrat, tuz/sodyum, lif, protein vb gibi) miktarlarını verir. Ancak beslenme yönünden etiketleme; bu gıda ile ilgili bir beslenme ve/veya sağlık beyanı veriliyorsa zorunludur. Eğer bir beslenme ve/veya sağlık beyanı o gıda için verilmiyorsa beslenme yönünden etiketleme zorunlu değildir. Bu etiketlemenin olduğu gıdalarda, üreticinin isteğine bağlı olarak, günlük karşılama miktarı karşılığı olarak GKM ifadesi de olabilir. Bu ise gıdanın bir porsiyonunun, vitamin ve mineral günlük beslenme referans düzeylerinin % kaçını karşıladığını ifade eder. Örneğin, kalsiyum için verilen beslenme referans değeri 800 mg’dır. Yoğurdun 100 gramında 200 mg kalsiyum var ise, 200 gram olarak tanımlanan bir porsiyonunun tüketimi ile günlük kalsiyum beslenme referans düzeyinin %50’si karşılanmaktadır.

6. Var ise beslenme beyanına dikkat edin

Mevzuata göre beslenme beyanı bir gıdanın içerdiği enerji, besin öğeleri veya diğer öğeleri nedeniyle beslenme yönünden yararlı özelliklere sahip olduğunu belirten, ileri süren veya ima eden mesajlardır. Etiketleme yönetmeliğine göre lif, omega-3 yağ asidi, vitamin ve mineraller gibi bazı bileşenler açısından zengin olan veya zenginleştirilmiş gıdanın etiketinde beslenme beyanı verilebilir. Örneğin lif miktarı gıdanın 100 gramında 6 gramın üzerinde ise lif içeriği zenginleştirilmiş gıda olarak değerlendirilir ve gıdanın etiketinde “yüksek lifli” şeklinde bir beyan verilebilir.

7. Var ise sağlık beyanına dikkat edin

Sağlık beyanı, gıdanın bileşiminde bulunan öğelerin büyüme, gelişme ve vücudun normal işlevleriyle ilişkili fizyolojik etkisini tanımlayan veya vücut fonksiyonlarını geliştirmeye veya sağlığı korumaya yardımcı etkisini belirten, ileri süren veya ima eden beyanlardır. Örneğin “kalsiyum kemik ve dişlerin gelişmesine ve kemik sağlığının korunmasına yardımcı olur” bir sağlık beyanıdır. Mevcut yönetmeliğe göre bu beyana ancak o gıda maddesi tanımlanmış koşulları sağlıyorsa izin verilmektedir.