Türkiye’de ambalaj malzemesi üreten yaklaşık 3 bin firmanın 53’ü iş hacmi bakımından Türkiye’nin en büyük 1000 şirketi arasında bulunuyor. Sektörde faaliyet gösteren firmalar; plastik, kağıt-karton, metal, cam ve ahşap ambalaj olmak üzere beş ana grupta üretim yapıyor.
TC Ekonomi Bakanlığı, İhracat Genel Müdürlüğü, Maden, Metal ve Orman Ürünleri Daire Başkanlığı
Ticarete konu olan tüm ürünler için iki temel sınıflandırma sistemi kullanılmaktadır. Detaylı veriler için Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (The Harmonized Commodity Description and Coding Systems) kısaca Armonize Sistem kullanılırken, toplulaştırılmış veriler için ise Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması (SITC Rev.4, Standart International Trade Classification) kullanılmaktadır.
Ambalaj Sanayi, Standart Uluslararası Ticari Sınıflandırmaya (SITC) göre 582. 635. 641. 642. 658. 665. 692. 699 ve 892. bölümlerde tanımlanmıştır.
Türkiye’de üretim
Türkiye ambalaj sanayi hızlı gelişen bir sektördür. Son beş yılda ortalama % 6 oranında büyüyen ambalaj sanayi, 2009 yılındaki % 5’lik küçülmenin ardından 2010 yılında % 17,6’lık
büyüme ile hızlı bir toparlanma sürecine girmiştir. Hızlı kentleşme, nüfus artışı, yaşam standartlarının yükselmesi, kadınların iş hayatına katılımındaki artış, tüketim alışkanlıklarındaki değişmeler, alışveriş merkezlerinin yaygınlaşması ile perakende alışveriş eğiliminin artması, tüketim ürünlerine olan talep artışı ve ihracatın artması sektörün hızlı gelişmesindeki başlıca etkenlerdir.
Türkiye’de ambalaj malzemesi üreten yaklaşık 3 bin firma mevcuttur. Bu firmaların büyük çoğunluğu orta ve küçük ölçekli firmalardır. 53 ambalaj üreticisi iş hacmi bakımından Türkiye’nin en büyük 1000 şirketi arasındadır. Ambalaj sektöründeki firmalar yoğun olarak İstanbul, İzmir, Bursa, Ankara, Konya, Kocaeli, Gaziantep, Adana, Kayseri ve Manisa’da faaliyet göstermektedir.
Sektörde faaliyet gösteren firmalar; plastik, kağıt-karton, metal, cam ve ahşap ambalaj olmak üzere beş ana grupta üretim yapmaktadırlar. Toplam ambalaj sanayi üretimi yıllık miktar olarak 5,5 milyon ton civarında olmuştur. 2010 yılında 7,9 milyar $ olarak gerçekleşen sektör büyüklüğünün 2011 yılında 9 milyar dolar olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.
Ambalaj tüketimine alt gruplar bazında baktığımızda; % 39 kağıt, karton ve oluklu mukavva ambalajlar, % 33 plastik ambalajlar, % 13 cam ambalajlar, % 8 ahşap ambalajlar ve % 7 metal ambalajlar oluşturmaktadır.
Türkiye’de plastik ambalaj üretimi yaklaşık 1,8 milyon tonun üzerindedir. Türk PE ve PP dokuma torbalar ve çuvallar sektörü önemli üretim ve ihraç kapasitesine sahiptir.
Kağıt, karton ve oluklu mukavva ürünleri, ambalaj sanayinin önemli sektörlerden biri haline gelmiştir ve ambalaj sanayindeki üretimin % 39’u bu sektöre aittir. Kağıt, karton ve oluklu mukavva ürünleri sektörünün toplam üretimi 2,1 milyon tonun üzerindedir.
Metal ambalajların üretim kapasitesi 600 bin tona ulaşmıştır. Üretimi ise 388 bin ton civarındadır ve ambalaj sanayi üretiminde % 7’lik paya sahiptir.
Türkiye gelişmiş bir cam sanayine sahiptir. Cam sanayinde, Türkiye Şişe ve Cam Fab. A.Ş. iç pazara hakim durumdadır ve Türkiye’nin yıllık toplam cam üretiminin yaklaşık % 90’ını üretmekte ve dünyada bu sektördeki ilk 25 firma arasında 12. sırada bulunmaktadır.
26 şirketten oluşan bu grup her çeşit camı üretmektedir. Grup içinde yer alan Anadolu Cam, cam ambalaj üretmektedir. Türkiye toplam 2.2 milyon ton cam üretim kapasitesine sahiptir. Bu kapasitenin 750 bin tonu cam ambalaj ürünleri içindir. Anadolu Cam, cam ambalaj ihracı yanı sıra ambalaj üretim teknolojileri de ihraç etmektedir. Cam ambalaj, geri dönüşümün büyük önem kazandığı günümüzde, özellikle gıda sektöründe kullanılmaktadır.
Ahşap ambalaj; en çok tarımsal ürünlerin (yaş meyve, sebze vb.) ambalajlanmasında kullanılan ahşap kutu, kasa ve paletlerden oluşmaktadır. Toplam kapasite yıllık 600 bin ton civarındadır ve çeşitli ahşap ambalaj malzemeleri yıllık üretimi 440 bin tonu geçmiştir.
Sektörde ISO ve yeni ISPM 15 standartlarında üretim yaygındır.
Ayrıca Türk ambalaj sektörü kalitede dünya standartlarına ulaşmıştır. ISO 9000, ISO 14001 ve ISO 22000 alan firma sayısında önemli bir artış vardır. Sektörde araştırma ve geliştirme ve bu bağlamda yapılan ambalaj tasarımları dünya çapında rekabet edebilmek için büyük önem kazanmış durumdadır.
Türk ambalaj üreticileri ulusal ve uluslararası çevre düzenlemeleri ile ilgili gelişmeleri yakından takip etmekte ve bu düzenlemelere uyum göstermektedirler. Yürürlükte olan “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” ile
a) Çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların üretimi,
b) Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek miktarının azaltılması,
c) Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama verilmesinin önlenmesi,
ç) Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı toplanması, taşınması, ayrılmasına ilişkin teknik ve idari standartların oluşturulması amaçlanmıştır.
Türkiye’nin dış ticareti
İhracat
Türk ambalaj sanayi ürünleri ihracatı 2011 yılında 3,1 milyar dolar olmuştur. Ayrıca büyük miktarda ambalaj, ihraç ürünü ambalajı olarak dolaylı yoldan ihraç edilmektedir. Ambalaj sanayi ihracatı son beş yılda yıllık ortalama % 14 oranında artmıştır. Küresel krizden dolayı pazarlarda meydana gelen daralma nedeniyle ambalaj ürünleri ihracatı 2009 yılında yaklaşık % 15 oranında azalmıştır. 2010 yılında ihracat yeniden ivme kazanarak % 22 oranında artmış, 2011 yılında ise artış % 24 seviyesinde gerçekleşmiştir.
2011 yılında ambalaj sanayi ihracatında % 69’luk payı ile plastik ambalaj ürünleri ilk sırayı almaktadır. Plastik ambalaj ihracatı bir önceki yıla göre % 26 artarak 2011 yılında 2.142 milyon dolar olmuştur. İhraç edilen başlıca plastik ambalaj ürünleri; PP levhalar ve filmler; PE torbalar ve çantalar; PE veya PP şeritlerden örme torbalar ve çuvallardır. Türkiye 2010 yılında % 18,3’lük pay ile Çin’den sonra dünyanın en büyük FIBC (“Flexible Intermediate Bulk Containers” – “esnek orta boy dökme yük konteynerleri”) ihracatçısıdır. İhraç edilen diğer plastik ambalaj ürünleri; kapaklar, kaplar, damacanalar, şişeler ve benzeri eşyalardır.
İhraç edilen diğer önemli ambalaj grubu ise % 18’lik ihracat payı ile kağıt ve karton ambalaj ürünleridir. 2011 yılında kağıt ve karton ambalajların ihracatı 567 milyon dolar olmuştur.
İhraç edilen başlıca ürünler, kağıt ve kartonlar, oluklu mukavva, kutular, sandıklar ve diğer ambalajlama kaplarıdır.
Diğer önemli ambalaj grubu, toplam ambalaj sektöründeki % 9’luk ihracat payı ile metal ambalajdır. İhraç edilen başlıca ürünler; alüminyum fıçılar, diğer metal fıçılar, konserve kutularıdır (sert veya katlanabilir kutular dahil). 2011 yılında metal ambalaj ürünlerinin toplam ihracatı 281 milyon dolar olmuştur.
Cam ve ahşap ambalaj ürünleri diğer önemli ihracat ürünlerdir. Bu ürünler; damacanalar, şişeler, mataralar, kavanozlar, ampuller, ahşap kutu ve paletlerdir. 2011 yılında cam ambalaj ihracatı yaklaşık 31 milyon dolar, ahşap ambalaj ihracatı ise 37 milyon dolar olmuştur.
Türk ambalaj sanayi ürünleri 200 üzerinde ülkeye, AB ülkeleri başta olmak üzere Bağımsız Devletler Topluluğu, Doğu Avrupa ve Orta Doğu ülkelerine ihraç edilmektedir. Ülkeler
bazında baktığımızda ise 2011 yılında Almanya, İngiltere, Irak, Fransa, İran, Hollanda, İtalya, İsrail, Rusya Federasyonu ve Romanya başlıca ihracat yaptığımız ülkelerdir. 2011 yılında ambalaj sanayi ihracatında Almanya’nın payı % 9, İngiltere’nin payı % 7, Irak’ın payı % 7, Fransa’nın payı % 6 ve İran’ın payı % 5 olmuştur.
İthalat
Türkiye’nin ambalaj malzemeleri ithalatı 2011 yılında yaklaşık 3,1 milyar dolar olmuştur. 2010 yılına göre yaklaşık % 19 oranında artmıştır. En önemli ithal kalemleri olan plastik ambalajlar ambalaj ithalatının % 49’unu, kağıt, karton ve oluklu mukavva ambalajlar ambalaj ithalatının % 42’sini oluşturmaktadır.
Ambalaj malzemeleri ithalatımızda başlıca ülkeler Almanya, İtalya, Çin, ABD, Fransa, Güney Kore, İngiltere, Finlandiya, İspanya ve Belçika’dır. Ambalaj malzemeleri ithalatımızda Almanya’nın payı % 22, İtalya, Çin ve ABD’nin payları % 10 ve Fransa’nın payı % 5 olmuştur.
Dünya ticareti
Dünya ambalaj sanayi pazarı 670 milyar dolar büyüklüğündedir ve sektörde yıllık ortalama % 3 büyüme gerçekleşmektedir. Sektör büyüklüğünün 2016 yılında 820 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Pazarın % 41’ini plastik ambalaj, % 31’ini kağıt-karton ambalaj, % 15’ini metal ambalaj, % 7’sini cam ambalaj oluşturmaktadır.
Ambalaj sanayisi sektöründe büyümeyi sağlayan etkenler kentleşme, inşaat ve konut yatırımları, gelişmeye başlayan sağlık hizmetleri sektörü ve Brezilya, Çin, Hindistan ve bazı Doğu Avrupa ülkeleri gibi gelişmekte olan ekonomilerdeki hızlı büyüme olarak sıralanabilir. Gelişmekte olan bölgelerde harcanabilir kişisel gelirde yaşanan artışlar tüketimi artırmakta ve artan tüketim sonucunda ambalaj talebi de yükselmektedir. Örneğin, tüketiciler üzerindeki zaman baskısı nedeniyle çamaşır ve bulaşık makinesi gibi beyaz eşyalarda yaşanan talep artışı, sadece bu eşyaların paketlenmesi için gerekli olan ambalaj talebini değil, bu makinelerin çalıştırılması için gerekli olan ev bakım ürünleri talebini ve dolayısıyla bu ürünler için gerekli ambalaj talebini de artırmaktadır.
2016 yılına kadar 43 milyar dolar büyüyeceği tahmin edilen gıda ve içecek piyasası, gıda ve sağlık hizmetleri ambalajlarının, global ambalaj piyasasında en büyük nihai kullanım ürünü olarak kalmasını sağlamaktadır. 2016 yılına kadar sağlık hizmetleri ambalaj piyasasının her yıl ortalama % 4,5 ve kozmetik ambalajı piyasasının her yıl ortalama % 4,2 büyüyeceği tahmin edilmektedir.
2010 yılında, 137 milyar dolarlık talep ile ABD ambalaj sanayi piyasasında en büyük tüketici olmuştur. ABD’nin en yakın takipçisi 80 milyar dolarlık taleple Çin’dir. 2017 yılında Çin’in ABD’yi geçmesi ve Hindistan’ın ambalaj talebini ikiye katlayarak ilk on ambalaj talep eden ülke arasına girmesi beklenmektedir.
2010 yılı dünya ambalaj sanayi ihracatı yaklaşık 232 milyar dolar olmuştur. Bir önceki yıla göre % 18 oranında artmıştır. Dünya ambalaj ihracatının % 56’sını plastik ambalaj, % 31’ini kağıt-karton ambalaj oluşturmaktadır. Sırasıyla ihraç edilen diğer ambalaj ürün grupları; metal, cam ve ahşap ambalajlardır. Dünyanın en büyük ambalaj ihracatçı ve ithalatçı ülkeleri Almanya, ABD, Çin, Japonya ve İtalya’dır.
Dünya ambalaj sanayi ithalatı 2010 yılında 232 milyar dolar olmuştur. Dünya toplam ambalaj ithalatının % 56’sını plastik ambalajlar, % 31’ini kağıt-karton ambalajlar, % 6’sını metal ambalajlar, % 3’ünü cam ambalajlar ve % 1’ini ahşap ambalajlar oluşturmaktadır.
Dünyanın en büyük ambalaj ithalatçı ülkeleri sırasıyla ABD, Almanya, Çin, Fransa, İngiltere, Meksika, Kanada, İtalya, Belçika ve Güney Kore’dir.