Analizlerin doğru ve standart bir şekilde yapılması oldukça önemlidir. Fakat bu analiz hatasız bir şekilde yapılması tek başına yeterli değildir. Çünkü analizler kadar yığın halinde gelen ürünü temsil eden doğru örneklemin seçilmesi gerekmektedir.
Esra Zeynep ARSLAN / Bastak Teknoloji Sistemleri Ltd. Şti.
Tahıl, baklagil ve yağlı tohumlarda ürünlerin kalitesini belirlemede fiziksel ve kimyasal analizler kullanılmaktadır. Bu analizler ile ürünün sınıflandırılması yapılmakta ve bu sınıflandırmaya göre ürünler depolanmaktadır. Bu sebeple analizlerin doğru ve standart bir şekilde yapılması oldukça önemlidir. Fakat bu analiz hatasız bir şekilde yapılması tek başına yeterli değildir.
Çünkü analizler kadar yığın halinde gelen ürünü temsil eden doğru örneklemin seçilmesi gerekmektedir. Eğer örneklem doğru seçilmez ise, yapılan analizler örneklem için doğru olmakla beraber, yığın için yanlış olacaktır. Örneklemin doğru olarak hazırlanması için yığının farklı noktalarından ve farklı derinliklerinden numune alınması gerekmektedir.
Şekil 1. El numune alma sondası
Numune almak için el sondası veya otomatik sonda kullanılmaktadır. El sondası 1,5-3 metre arası boylarından alüminyum-pirinç karışımı bir malzemeden üretilen ucu sivri ana gövdesi delikli ve içi boş sondalardır. Alım esnasında el sondası kullanılması durumunda, alımı yapan personel yığının üzerine çıkıp sondayı yığının içine sokup numune almaktadır. El sondası ile numune alma yönteminin en önemli sorunu insan gücüyle yığının dibine kadar sondanın sokulamamasıdır.
Yığının farklı noktalarında alınan numuneler bir kapta birleştirilip laboratuvara götürülmektedir. Bu yüzden bu yöntem de insan eliyle çok farklı noktalardan karıştırmadan yığını temsil eden numuneler almak mümkün değildir. Eğer personel numune alımını yeterli derinlikte ve farklı noktalar (birbirinden uzak noktalardan) gerçekleştirmezse homojen ve yığını yeterli temsil eden numune alınmamış olur.
Otomatik sonda yönteminde vakum numune yığından alınır
Otomatik sonda yönteminde ise vakum numune yığından alınmakta ve pnömatik sistem ile laboratuvara insan eli değmeden taşınmaktadır. Cihazın robot kolu yatayda iç içe geçmiş 2 adet boomdan ve dikeyde prob ve ana gövdeden oluşmaktadır. İçi içe geçmiş boomlar sayesinde ileri geri hareketi yapabilmektedir. İleri-geri, sağ sol ve aşağı-yukarı hareketler hidrolik sistemler sayesinde gerçekleştirilmektedir.
Otomatik sondanın kontrolü bazı sistemlerde joystick, bazılarında ise uzaktan kumanda ile sağlanmaktadır. Otomatik sondalarda yığının içine prob kısmı bazı cihazlarda tek delikli bazı cihazlarda ise prob boyunca delikler mevcuttur (el numune alma sondalarında olduğu gibi). Prob boyunca delik olması durumunda yığının içinden proba numuneler yer çekimi kuvvetinin etkisi ile akmaktadır. Bu sayede hem enerji tasarrufu sağlanmakta hem de yığının içindeki katmanlar (toz, taş, kırılmış tane, tüm tane vs. gibi) laboratuvarda bulunan numune toplama kabında görülebilmektedir. Şekil 2. Otomatik numune alma sondası
Sonda ve analiz laboratuvarı arasındaki mesafe önemli
Son dönemlerde geliştirilen sondalarda ise daha geniş bir alanın taranmasını sağlamak amacıyla raylı sistemler kullanılmaktadır. Otomatik sondaların ray üzerinde hareket edecek platforma kurulumu yapılmakta ve sondanın ray boyunca hareketi sağlanarak tarama alanı artırılmaktadır.
Aynı zamanda bu sondalar kendi etrafından 270-360 derece aralığında hareket kabiliyetine de sahiptir. Bu sayede tek taraflı değil, gerekli durumlarda hem sağ hem de sol taraftan numune alma işlemi yapılmaktadır.
Şekil 3. Probu delikli otomatik numune alma sondası
Otomatik numune alma sondalarının kurulumu ve kullanımında en önemli nokta, sonda ve analiz laboratuvarı arasındaki mesafedir. Bu mesafenin artması bazen yüksek güce sahip motorların kullanımını gerektirmektedir. Fakat yüksek güce sahip motorun kuvvetinin etkisi ve mesafenin uzunluğunun etkisi ile taşıma yolu boyunca numunelerde kırılma ve hasar olabilmektedir. Bu durum hem fiziksel hem de kimyasal analizlerin sonucunu ise doğrudan etkilemektedir. Bunun engellemek için motorun seçimi ve sonda- laboratuvar yerleşimi uzman personeller tarafından yapılmalıdır.
