Endonezya kimlik kartı
Resmi adı: Endonezya Cumhuriyeti
Resmi dili Endonezce
Başkenti: Cakarta
Başlıca şehirler: Cakarta, Bandung, Surabaya, Medan, Semarang
Yüzölçümü: 1,9 milyon km2
Nüfusu (2013): 250 milyon
Para birimi: Rupiah (1 ABD $= 9.670 Rupiah)
Kişi Başına GSYİH (Satınalma Gücü Paritesine göre-2012): 4.850 $
İhracat (2012): 190 milyar ABD $
İthalat (2012): 191,7 milyar ABD $
Endonezya’nın ambalaj sektörü ülkenin artmakta olan tüketici alım gücüne bağlı olarak genişliyor. 2012 yılında sektörün % 11,1 oranında büyüyerek 4,36 milyar ABD Doları’na ulaştığı tahmin ediliyor. Ülkede ambalaj talebini oluşturan başlıca sektörler ise gıda, içecek ve ilaç sanayileri.
Pınar ASLAN-Banu BEKTAŞ
TC Ekonomi Bakanlığı, İhracat Genel Müdürlüğü
Ülke Masaları-II Dairesi
Güneydoğu Asya ile Avustralya anakaraları arasında uzanan bir adalar grubu devleti olan Endonezya’nın karasuları toplam yüzölçümünün yaklaşık olarak dört katı kadardır. Kuzeyde Malezya, doğuda Papua Yeni Gine ile komşu olup, batısında ve güneyinde Hint Okyanusu bulunmaktadır. 13 bin kadar adasıyla Endonezya pek çok önemli ticari ve stratejik su yollarını kontrol etmektedir. Endonezya topraklarının yarısından fazlası ormanlık olup, önemli bir bölümü de dağlık ve volkaniktir. Endonezya Çin, Hindistan ve ABD’nin ardından 250 milyon kişi ile dünyada en çok nüfusa sahip olan 4. ülkedir. Bu nüfus, ayrıca Endonezya’yı dünyanın en kalabalık Müslüman ülkesi yapmaktadır. Bunun yanı sıra, Endonezya 2012 yılında dünyanın en büyük ekonomileri sıralamasında da ülkemizin 1 basamak üzerinde, 16. sırada yer almaktadır. Ülke son 5 yılda, dünyada yaşanan ekonomik sıkıntılara rağmen, yıllık ortalama % 6’lık bir büyüme oranı yakalamıştır ve önümüzdeki beş yıllık dönemde büyüme hızını % 5’in üzerinde sürdürmesi beklenmektedir.
Tarım (mezbahacılık, balıkçılık ve ormancılık dahil) geleneksel olarak istihdam ve üretim açısından baskın aktivite konumunu sürdürmektedir. Ülkede birçok mineral kaynak bulunmakta ve son 30 yıl içinde oldukça hızlı bir şekilde değerlendirilmekte ve böylelikle madencilik sektörü ödemeler dengesine önemli katkı sağlamaktadır. 1980’lerin ortalarında hızlı genişlemeye başlayan imalat sanayi 1991 yılında ilk kez tarım sektörünü geride bırakmış olup, 2012 yılı içinde GSYİH’de % 46,9 oranında paya sahip olmuştur. 2012 yılında hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı % 38,6 iken tarım sektörünün payı % 14,4 olmuştur. Hizmetler sektörünün payının artmasında zaman içerisinde gelişen turizm sektörünün etkisi vardır. Ulusal ekonomi içinde pek çok kamu teşebbüsü faaliyet göstermektedir.
Tarım, balıkçılık ve ormancılık sektörleri de dahil edildiğinde, ülkenin en önemli istihdam kaynağıdır. Ülke nüfusunun yüzde 53’üne iş olanağı ve önemli ihracat geliri sağlayan tarım sektörü, Endonezya’nın ulusal ekonomik büyümesinde de önemli bir rol oynamaktadır. Tarım gelirlerinde çalışanların ödemeleri mahsul payı şeklinde olup bunlar büyük ölçüde iç tüketim içindir. Mahsulün büyük bir bölümü de ülke ekonomi kayıtlarında yer almamaktadır.
Yetiştirilen belli başlı tarım ürünleri pirinç, mısır, tatlı patates, soya fasulyesi, yer fıstığı, doğal kauçuk, kahve, kakao, çay, şeker, tütün, biber ve baharatlardır. Endonezya dünyanın ikinci en büyük palm yağı üreticisi, dördüncü en büyük kahve üreticisi, önde gelen kauçuk ve hint kamışı kaynağı, baharat ve belli başlı yağ üreticisi ve ihracatçısıdır. Ayrıca, Endonezya’da belirli miktarlarda baharat ve bitkisel ürün üretimi mevcuttur. Endonezya Hindistan’dan sonra dünyanın ikinci büyük biber (birinci büyük beyaz biber) üreticisidir. Bunların dışında karanfil, hindistan cevizi tozu ve tarçın da üretilen baharatlar arasında yer almaktadır. Bitkisel ürünler arasında hindistan cevizi, akaju cevizi, çay ve egzotik meyveler bulunmaktadır. Ülkede yetiştirilen önemli meyveler ise portakal, mango, ananas, papaya, muz ve salak meyvesidir. İç piyasada talep edilen diğer meyveler ise rambutan, guava, avakado, durian, sapodilladır. Meyve üretim merkezi Java adası olup, durian meyvesi Sumatra adasında üretilmektedir.
Endonezya, Güneydoğu Asya’nın orman açısından en zengin devletidir. Ancak, kaçak ağaç kesimleri nedeniyle ormanlık arazileri hızla azalmakta olup, şu anda ne kadar orman arazisi olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ormancılık, petrol ve doğal gazdan sonra Endonezya’ya en çok döviz kazandıran sektördür.
İmalat sanayi ekonomide giderek daha önemli bir rol oynamaktadır. Belli başlı sanayi sektörleri arasında tekstil, kağıt, motorlu araçlar, demir-çelik, alüminyum, petrol rafinerileri, petrol-kimyasallar, çimento ve yüksek teknoloji sanayileri yer almaktadır.
Endonezya yüksek nüfusu, sahip olduğu hammadde çeşitliliği sanayinin gelişimi için önemli unsurlardır. Hükümet tarafından önem verilen sektörler; enerji, kimyasallar, tekstil, makine, metal işleme, madencilik ürünleri, makine ve elektronik, gıda, kakao, palm yağı ve kauçuk işleme endüstrileridir. Tekstil ve hazır giyim sanayi, petrol ve gaz dışında ülkenin en büyük ihracat gelirini ve istihdamı sağlayan temel sektördür.
Endonezya, Güneydoğu Asya’daki en gelişmiş uçak sanayine sahiptir. Küçük ve sabit kanatlı uçaklar, uçak için yedek parça, helikopter ve motorlar ülkenin en çok ihraç ettiği ürünlerdir. Endonezya’da son zamanlarda yapılan araştırmalar ülkenin maden rezervlerinin tahmin edilenden çok daha zengin olduğunu göstermiştir.
Türkiye-Endonezya dış ticareti
Ülkemiz ile Endonezya arasındaki ikili ticaret diğer çoğu Asya ülkeleri ile ticaretimizde olduğu gibi aleyhimizde seyretmektedir. Ülkemiz ile Endonezya arasındaki uzaklık ticaretin gelişmesi önünde en önemli engeldir ve bu yüzden iki ülke arasındaki ticaret olması gereken seviyelerde değildir. Ülkemizin Avrupa, Rusya, Ortadoğu ve ABD pazarı ile entegre oluşu, aynı şekilde Endonezya’nın da ASEAN ve Japonya, Çin gibi Asya ülkeleri ile yakın siyasi ve ekonomik ilişkileri de ticaretin gelişmesi önünde bir diğer önemli engeldir. Endonezya, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler arasında 77. sıradadır. Türkiye’nin ithalat gerçekleştirdiği ülkeler sıralamasında da 27. sırada yer almaktadır. Endonezya tarafından bakılacak olursa, ülkemiz Endonezya’nın en çok ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında 24. sırada yer alırken ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında da 45. sırada bulunmaktadır.
Ülkemizin Endonezya’ya olan ihracatının ve ihraç ettiği ürünlerin çeşitliliğinin artırılması amacıyla yapılan çalışmalar neticesinde Endonezya’da “Ambalaj Ürünleri” yerinde pazar araştırması yapılmasının faydalı olacağı görüşüne varılmıştır. Bu bağlamda, pazar araştırmasına konu olan ambalaj sektörü ile ilgili olarak başkent Cakarta’da Endonezya’nın ambalaj sektöründeki lider firmaların yöneticileri, önde gelen ithalatçılar, sivil toplum kuruluşları yöneticileri ile yapılan görüşmelerde Endonezya pazarında satılabilecek ve Türkiye açısından ihracatta öne çıkabilecek ambalaj ürünleri hakkında tüketici tercihleri ve bu malların dağıtımı hakkında görüşülmüştür.
Endonezya ambalaj sektörü
Endonezya tüketim pazarı düşük gelire sahip genç tüketicilerin egemenliği altındadır. Bu nedenle maliyet satın alma kararlarında önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Birçok üretici ambalaja önem vermemekte ve maliyet unsuru olarak değerlendirmektedir. Buna rağmen son yıllarda ambalajın pazarlama aracı olarak kullanılması konusunda pazarda farkındalık oluşmaya başlamıştır. Tüketiciler özellikle gıda sektöründe kaliteden ödün vermeden ürüne rahatlıkla ulaşabilecekleri kolay ambalaj tiplerini tercih etmektedirler. Süpermarketlerde yer alan ambalaj çeşitleri mikro dalgaya uygun paketler, kilitli torbalar, modifiye atmosfer paketleme çeşitleridir.
Endonezya ambalaj sektörü ambalaj kullanıcıları, dönüştürücüleri ve tasarımcılar vb. hizmetleri sunanlardan oluşmaktadır. Özel sektör firmaları pazarda egemendir.
Ambalaj üreticileri ve servis sağlayıcıları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir.
*Kağıt hamuru ve kağıt
*Oluklu mukavva
*Metal kaplar
*Cam ve seramik
*Plastik (Hammadde, esnek, sert, nakliye)
*Ahşap
*Makine (Dönüştürücü, dolum ve diğer)
*Diğer ürün ve hizmetler
Endonezya’nın ambalaj sektörü ülkenin artmakta olan tüketici alım gücüne bağlı olarak genişlemektedir. 2012 yılında sektörün % 11,1 oranında büyüyerek 4,36 milyar ABD Doları’na ulaştığı tahmin edilmektedir. Ülkede ambalaj talebini oluşturan başlıca sektörler gıda, içecek ve ilaç sanayileridir. Endonezya Ambalaj Federasyonu’na göre bu üç sektör ülkedeki ambalaj talebinin yaklaşık % 67’sini oluşturmaktadır. Bu sektörlerde beklenen büyümenin (2012 yılı için tahmini büyüme oranı gıda ve içecek % 10, ilaç % 12,6) ambalaj sektörünü de olumlu etkilemesi beklenmektedir. Endonezya ambalaj pazarı büyüklüğünün 2016 yılı itibariyle 9,6 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir (BRICData). Pazardaki büyümenin gıda, içecek ve ilaç sektörlerinde beklenen gelişmeden etkileneceği tahmin edilmektedir. Gıda ve içecek sektörü ambalaj tüketiminin yaklaşık % 70’ini oluşturmaktadır.
Plastik ambalaj (hem esnek hem de sert) pazarda en çok kullanılmakta olan ambalaj tipidir ve yaklaşık % 60 düzeyinde paya sahiptir. Kağıt ve karton ambalajın payı ise % 25’tir.
Pazardaki ambalaj kullanıcılar Unilever, Nestle ve Danone gibi büyük ölçekli gıda ve içecek firmalarını kapsamaktadır. Tüketici ürünlerinde faaliyet göstermekte olan büyük ve orta ölçekli firmalar ambalaj ihtiyaçları için hem yerel hem de uluslararası kaynakları kullanmaktadır. Küçük firmalar ise ambalaj tedariklerini ağırlıklı olarak yerel üreticilerden karşılamaktadır. Pazarda satılan ambalajlar nakliyeye uygunluğun yanı sıra çevre, güvenlik, sağlık ile ilgili yasal düzenlemelere de uygun olmalıdır. Bu konuları ithalatçı firma ile görüşülmesinde fayda görülmektedir.
Cam sanayi tarafından üretilen başlıca ambalaj ürünleri şişe ve kavanozlardır. Sektörün üretimi çoğunlukla içecek ve ilaç sanayileri tarafından kullanılmaktadır. Metal sanayi tarafından üretilen ambalaj ürünleri ise; çelik (ince metal levha, çelik varil, sprey kutuları, metal şişe kapakları, bükülebilir tüpler); alüminyum (folyo, levha, tüp şeklinde şişeler, etiketler)’dir. Üretilen metal ürünlerin önemli bir kısmı gıda sektöründe (deniz ürünleri, meyve ve sebze, içecek, süt tozu vs.) kullanılmaktadır. Endonezya dünyadaki önemli kağıt hamuru ve kağıt üreticilerindendir. Dünyada kağıt hamuru üretiminde dokuzuncu sırada yer alırken kağıt üretiminde ise 11. sıradadır.
Ülkede ayrıca oluklu mukavva sanayi de mevcuttur. Bunların yanı sıra ahşap sandık, palet, jütten çuval vb. ürünler de ülkede üretilebilmektedir.
Endonezya ambalaj ürünleri dış ticareti
İhracat: Endonezya’nın ambalaj ürünleri ihracatı 2012 yılında bir önceki yıla göre % 3 oranında gerilemiştir. İhracat tutarı söz konusu yıl için 1,7 milyar dolardır. İhracatın % 65’ini plastik ambalaj, % 22’sini ise kağıt ambalaj oluşturmaktadır.
Ürün bazında incelendiğinde ihracattaki en önemli kalemlerin plastik levhalar, plastik tıpa, kapaklar, kağıt kutu, kılıflar ve eşya ambalajında kullanılan çuval ve torbalardır.
İthalat: Endonezya ambalaj sanayi ürünleri ithalatı son 10 yılda 2009 yılı hariç sürekli artmıştır. 2003 yılında 387 milyon dolar olan ambalaj ürünleri ithalatı 2012 yılında 2,5 milyar dolara yükselmiştir. İthalatın % 49’unu plastik ambalajlar, yaklaşık % 39’unu ise kağıt ve karton ambalajlar oluşturmaktadır.
Plastiklerden kendiliğinden yapışkanlı levhalar, filmler, folyolar (155 milyon dolar), plastik sıvanmış, emdirilmiş veya kaplanmış kraft kağıt/kartonlar (147 milyon dolar), kağıt/kartondan etiketler (130 milyon dolar), plastik filmler/folyolar (119 milyon dolar), torba imali için birinci elyaf (Kraft) kağıtları(beyazlatılmamış) (109 milyon dolar), polipropilen filmler, folyolar (103 milyon dolar), plastiklerden genişliği 20 cm.’yi geçmeyen kendinden yapışkan plakalar, bantlar, folyolar (95 milyon dolar), oluklu olmayan mukavvadan katlanabilir kutular (90 milyon dolar), etilen polimerden filmler, folyolar (85 milyon dolar) ve plastiklerden kutular, kasalar, sandıklar (85 milyon dolar) Endonezya’nın başlıca ithal ettiği ambalaj ürünleridir.
Endonezya’ya 2012 yılında 97 ülkeden ambalaj ürünleri ithalatı yapılmıştır. Endonezya ithalatının % 9’unu AB Ülkeleri % 36’sını ise ASEAN ülkeleri tarafından gerçekleştirmektedir.
Beklentiler ve eğilimler
Gıda ürünleri ve diğer ürünler için plastik poşetler, cam ürünleri ve sert plastik ambalajlara nazaran maliyet açısından daha avantajlı olmaya devam edecektir. Plastik poşetler genellikle ayakta duran şekilde tercih edilmektedir. Bu da poşetlere bir kapama bölümü eklenmesi ile oluşturulmaktadır. Gıda ürünlerinde bastırarak açılanlar, fermuarlı gibi kapalı olanlar ve plastik kapaklar kullanılmaktadır. Gıda dışı ürünlerde ise daha çok plastik kapak şeklinde olanlar kullanılmaktadır. Plastik poşetler daha hafif, düşük maliyetlidir bu nedenle orta-düşük gelir grubunu hedeflemektedir. Tekrar doldurulabilme özelliğine sahip olan plastik poşetler özellikle soslar, likit zemin temizleyicileri, yumuşatıcılar ve bitkisel yağlar gibi ürünlerin ambalajlamasında daha popüler hale gelmektedir.
Ambalaj sanayi ülkede giderek büyümekte olan tüketici pazarını yakından takip etmektedir. Tüketicilerin modern perakendecilerden daha çok alışveriş yapmaya başlaması, artan sağlık bilinci ve sıkılaşan gıda ürünleri düzenlemeleri ülkede ambalaj ve etiketlemeyi daha önemli hale getirmektedir. Paketleme makineleri bölgesel düzeyde faaliyet göstermekte olan küçük ölçekli firmalar için bile daha ulaşılabilir hale gelmiştir. Diğer taraftan özel etiketli ürün üreticileri markalarının üretimini çoğunlukla büyük üreticilere yönlendirmektedir. Dağıtımdaki gıda ürünlerinin kayıt numaralarını ve içeriklerini belirtiyor olması gerekmektedir aksi takdirde ürünlere el konulabilmektedir. Bu tarz zorunluluklar resmi gereklere uygun daha sofistike ambalajlamaya olan talebi artırmaktadır.
Sembako (Sembilan Bahan Pokok) olarak tanımlanmakta olan temel gıdalar (Pirinç, mısır, şeker, sebze, meyve, süt, un, bitkisel yağ, margarin, yumurta, tuz, et vb.) Ticaret Bakanlığı tarafından 115/mpp/kep/2/1998 sayılı düzenlemede tanımlanmıştır. Söz konusu ürünler daha çok açıkta satılırken giderek paketlenmiş şekilde satılmaya başlamıştır. Bu durum özellikle bitkisel yağ, pirinç ve şeker satışlarında gözlenmektedir. Bu tip ürünler açık pazarlarda şeffaf ve esnek plastik ambalajlarda etiketleri olmadan satılmaktadır. Örnek olarak; perakendeci farklı pirinç çeşitlerini dükkanının önünde sergilemekte müşterisinin istediği ürünü istenen miktarda paket yapıp satmaktadır. Bu durum özellikle kırsal alanlarda yaygındır, şehirlerde ise modern perakendeciliğe doğru bir değişim gözlenmektedir. Hijyenin sağlanması amacıyla hükümet ürünlerin açıkta satışından çok paketlenmiş olarak satılmasını teşvik etmektedir.
Ülkedeki büyük ambalaj firmaları halka açık şirketlerdir ayrıca bir kısmının sahibi devlettir. Bu firmalar özellikle büyük hızlı tüketim malları üreticileri ile kurdukları ortaklıklar sayesinde her yıl büyümekte ve kar elde etmektedirler.
Önümüzdeki dönemde paketlenmiş gıda, alkolsüz içecekler, ev temizlik ürünler, kağıt ve hijyenik ürünler ile kişisel bakım ürünleri pazarlarının kişisel gelirlerdeki artışa bağlı olarak gelişmesi beklenmektedir. Yabancı hızlı tüketim malları üreticilerinin ülkedeki yatırımlarını genişletmeleri bunun da ambalaj piyasasını olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir.
Tüketici mallarındaki kutuplaşmaya paralel olarak ambalaj sektöründe de benzer bir durum ortaya çıkmaktadır. Premium ürünler gerek tasarım gerekse kullanılan malzeme açısından daha üst düzey ambalaj gerektirirken, ekonomik ürünlerde ise maliyet açısından daha uygun ve fonksiyonel ambalaj kullanılmaktadır. Büyük tüketici kitleleri tarafından kullanılan ürünlerde ambalajın maliyeti önemli hale gelmektedir çünkü bu tarz ürünlerde müşteriler fiyata duyarlıdır. Premium ürünlerde ise ambalajın maliyetinden çok markanın imajına uygunluğu ön plana çıkmaktadır. Ürünlerini farklı pazar bölümlerine ulaşmak amacıyla çeşitlendirmiş olan üreticiler bu bölümlere ulaşabilmek için gerek malzeme gerekse tasarım açısından ambalaj çeşitlendirmesinde de gitmektedir. Ekonomik ürünler ve pazar bölümü için hazırlanan ambalajlarda daha ince plastik veya karton kullanımının yanı sıra poşet üzerinde daha az renk kullanımı da artmaktadır. Özel etiketli ürünler çoğunlukla düz beyaz veya şeffaf plastik poşet üzerinde tek renk basımı ile sunulmaktadır. Ülkede harcanabilir gelir düzeyinde beklenen artışın Premium ürünlere olan talebi artırması beklenmektedir. Premium ürünlerde kullanılan paketleme malzemelerinin yerel firmalar tarafından karşılanmasında sıkıntı yaşanmaktadır. Premium ürün pazarındaki büyüme bu ürünlere yönelik ambalaj malzemelerine olan talebi de artıracaktır. Diğer taraftan ambalaj malzemeleri maliyetindeki artış nedeniyle maliyeti düşük, geri dönüşümlü ürünlere olan talebin de artması beklenmektedir. Söz konusu ürünlerin ayrıca fonksiyonel ve gıda güvenliğine uygun olması da beklenmektedir. Önümüzdeki dönemde pazardaki ürün çeşitliliğinde artış olması beklenmektedir. Bu durumunda pazardaki ambalaj çeşitlerinin farklılaştırılması ihtiyacının artmasına yol açacaktır. Pazarda küçük paketlerin büyüklere nazaran rekabet avantajı bulunmaktadır. Düşük gelir grubunun kısıtlı alım gücü göz önüne alındığında küçük paketler bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Bu tip paketler şampuanlardan soslara kadar farklı ürün gruplarında kullanılmaktadır. Düşük gelir grubunda yer alanların önemli kısmı günlük işlerde çalıştıkları için alışverişlerini de günlük olarak yapmaktadırlar. Buna ek olarak kahve vb. diğer sıcak içeceklerde rahat kullanım sağladığından dolayı küçük paketler tercih edilmektedir. Önümüzdeki dönemde de tek porsiyonluk ambalajlara yönelik talebin devam etmesi beklenmektedir. Bu tip ürünler genellikle warung olarak adlandırılan küçük dükkanlarda satılmaktadır. Bu tarz geleneksel perakendeciliğin önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmektedir. Marketlerde ise tek porsiyonluk ürünler genellikle çoklu paketler halinde satışa sunulmaktadır. Harcanabilir gelirdeki artışa bağlı olarak tüketicilerin büyük ambalaj kullanımlarını artırmaları da beklenmektedir. Son zamanlarda yumuşatıcı, yer temizleyicileri, bitkisel yağlar vb. ürünlerde 4 veya 5 litre hacimli ambalajlar piyasaya sunulmaya başlanmıştır. Büyük paketler genellikle kurumlara satılırken son zamanlarda geniş
ailelerde gelir durumlarına bağlı olarak daha büyük ambalajları talep etmeye başlamışlardır.
Üreticiler son yıllarda bütçeye uygun ambalaj çeşitlerini piyasaya sürmektedirler.
Örnek olarak; soslarda cam ambalaj yerine dik duran poşetler kullanılmaya başlanırken, saç ve vücut bakımında yedek poşetler piyasaya sunulmuştur. Bu durumda esnek ambalaj sektörünü olumlu yönde etkilemektedir. Pazarda eğitimli olan orta gelir grubu kullanımı daha rahat olan bu tip ambalaj çeşitlerine olan talebini artırmaktadır. Bu da üreticilerin ambalaj konusuna daha çok eğilmelerini ve yeniliklere açık olmalarını sağlamaktadır. Buna bağlı olarak önümüzdeki dönemde esnek ambalaja olan talebin artması beklenebilir.
Diğer gelişmeler
Pazarda son yıllarda gözlenen diğer bir önemli gelişme ise 7/11 tarzı mini marketlerin sayılarındaki artıştır. Söz konusu marketlerin artışı paketlenmiş ürünlere yönelik talebi de olumlu yönde geliştirmiştir. Bu tip marketler özellikle düşük ve orta gelir grubunu hedeflemektedir ve markalı ürünler satmaktadırlar. Bu tip marketlerde satılan ürünlerin ambalajlarının yönetmeliklere uygun ve etiketleme ile ilgili gerekleri de taşıyor olması gerekmektedir. Mini market sayısını önümüzdeki dönemde artması ve kırsal alanda da yaygınlaşacağı tahmin edilmektedir. Bu durum da ambalaj sektörünü olumlu yönde etkileyecektir. Üreticiler önümüzdeki dönemde marketlerin yaygınlaşmasıyla geleneksel pazarlarda satılmakta olan ürünleri ikame edebilmek amacıyla farklı ambalaj tiplerini geliştirmeye çalışacaklardır. Mini marketlerin yaygınlaşması ile plansız satın alınan ürünlerin satışında da artış beklenebilir. Bu tip ürünleri üreten firmaların da satın almaları artırabilmek amacıyla ambalaj konusunda da yeniliklere açık olacağı düşünülmektedir.
Güzellik ve kişisel bakım ürünleri ambalajı satışları % 5’lik büyümeyle 2012 yılında 7,9 milyar adede ulaşmıştır. 2011/2012 yıllarında alışılmadık şekiller ve daha çekici renkler yeni çıkan ürünler tarafından çok kullanılan ambalaj türleri olmuştur. Plastik kavanozlar, özellikle PP kaplar, 2012 yılında güzellik ve kişisel bakım ürünleri ambalajı kategorisinde en hızlı büyümeyi göstermiştir. Tek kullanımlık poşetler güzellik ve kişisel bakım ürünleri ambalajı satışlarına en fazla sayısal katkıyı sağlayan üründür. Güzellik ve kişisel bakım ürünleri ambalaj satışlarının % 4’lük birleşik büyüme oranıyla 2016 yılında 9,4 milyar adede ulaşması beklenmektedir.
Özellikle son dönemde gelir düzeyi artan orta gelir grubundaki tüketicilerin etkisiyle güzellik ve kişisel bakım ürünlerinin satışında artış meydana gelmiştir. Yaşam tarzının değişimiyle kişisel hijyen, sağlık ve güzellik konuları önem kazanmış ve belirli güzellik ve kişisel bakım ürünlerine olan talep artmıştır. Buna bağlı olarak güzellik ve bakım ürünleri ambalajına olan talep de artış göstermiştir. 2012 yılında, tüketicilerin büyük gramajlı ürünlere yönelmelerine rağmen hacimsel büyüme oranı % 5 olarak gerçekleşmiştir. Büyük gramajlı ürünler birim fiyat açısından daha ucuza geldiğinden tüketicilere çekici gelmektedir.
Bazı markalar yeni ürün geliştirmenin yanı sıra, mevcut ürünlerin de ambalajında dizayn veya renk değişikliği yaparak tekrar piyasaya sürmektedir. 2012 yılında güzellik ve bakım ürünlerinde özellikle alışılmadık ambalajlar, dikkat çekici renkle kullanılmıştır. Asimetrik, oval, kapsül şişeler, köşeli ve yuvarlak şekillerin birleştirildiği değişik ambalajlar bu tür ambalajların örneklerindendir.
2012 yılında ambalaj çeşitleri içinde en hızlı büyüme plastik kavanoz çeşidinde meydana gelmiştir. Plastik kavanoz özellikle son yıllarda popülerliği artan erkekler için saç bakım ürünlerinde yoğun olarak kullanılan bir ambalaj türüdür. Erkek saç bakım ürünleri dışında, duş kremleri, vücut peelingleri ve vücut kremleri için de bu ambalaj türü tercih edilmektedir.
Endonezya nüfusunun yarısından fazlasının düşük gelir grubunda olması nedeniyle güzellik ve bakım ürünlerinde en fazla satışı gerçekleşen tür tek kullanımlık poşetlerdir. Günlük para kazanan tüketiciler tarafından tek kullanımlık poşetler ulaşılabilir fiyatlarda olduklarından tercih edilmektedir. Büyük şehirlerin dışındaki kırsal alanlarda da bu tür ürünlerin satışı gerçekleşmektedir. Modern mağazalarda tek kullanımlık poşetler, çoklu ambalajlarda satışa sunulurken, geleneksel satış kanallarında tekli olarak satılmaktadır.
Duş jeli, sıvı sabun gibi banyo ürünlerinde daha uygun fiyatlı bir ambalaj türü olan ayakta duran poşetlerin de tercih edildiği görülmektedir. Bu ürünler daha çok sert plastik ambalajlar için yedek olarak kullanılmaktadır. Tüketiciler sert plastik ambalajlarını tekrar doldurarak, maliyetlerini düşürmektedir.
Plastik tüpler de güzellik ve kişisel bakım ürünleri kategorisinde büyüme gösteren bir ambalaj türüdür. Özellikle saç kremlerinde, istisnalar dışında, neredeyse tüm markalarda ambalaj olarak plastik tüp kullanılmaktadır. Bu ambalaj türü aynı zamanda yüz yıkama jelleri ve kremlerde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ambalaj hacimleri 20 ml ile 200 ml arasında değişmektedir. Saç kremlerinde ise hacim 360 ml’ye kadar çıkmaktadır.
Endonezya ekonomisinin genel durumunun pozitif olması, nüfus artışı gibi koşullara bakıldığında önümüzdeki dönemde de güzellik ve kişisel bakım ürünlerine talebin artması beklenmektedir.
Esnek alüminyum/plastik önümüzdeki dönemde de en yaygın ambalaj tipi olacaktır. Bu ambalaj çeşidi pratik ve ucuz olması sebebiyle tercih edilmektedir. Ambalaj hacimlerinin artan gelir düzeyiyle büyümesi beklenmektedir. Önümüzdeki dönemde hacimlerin 5-6 ml’lik poşetlerden 700 ml’lik sert plastik şişelere kadar yaygın bir aralıkta devam etmesi beklenmekte olup, 1 litrelik ürünlerin pazarda şansı olduğu düşünülmemektedir.
Sert plastik şişeler güzellik ve kişisel bakım ürünlerinde en fazla tercih edilen ambalaj türüdür. Önümüzdeki dönemde ayakta duran poşetler ve tüpler sert plastik şişelerin kullanım alanından bir miktar pay alacak da olsa, plastik şişeler önemini koruyacaktır.
Türkiye ile Endonezya arasındaki ambalaj ürünleri ticareti
Türkiye’nin Endonezya’ya olan ambalaj ürünleri ihracatı 2008 yılında 142 bin dolar 2011 yılında 913 bin dolara ulamıştır. 2012 yılında ise ihracatımız % 36 oranında gerileyerek 583 bin dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. İhracatımızın % 65 gibi büyük bir bölümünü plastik ambalajlar, % 29’unu ise kağıt ambalajlar oluşturmaktadır. Endonezya’ya yönelik en önemli ihraç kaleminiz plastik filmler ve folyolardır. Türkiye’nin Endonezya ambalaj ürünleri ithalatı içindeki payı oldukça düşüktür. Pazarın 2012 itibariyle ithalatı 2,5 milyar dolar aynı yıl için ülkemizin ihracatının 3,2 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde ihraç potansiyelimizin yeteri kadar değerlendirilemediği düşünülmektedir.
Genel değerlendirme
Endonezya 250 milyon kişilik nüfusu ile dünyada en çok nüfusa sahip olan 4. ülkedir. Bu nüfus, ayrıca Endonezya’yı dünyanın en kalabalık Müslüman ülkesi yapmaktadır. Bunun yanı sıra, Endonezya 2012 yılında dünyanın en büyük ekonomileri sıralamasında da ülkemizin 1 basamak üzerinde, 16. sırada yer almaktadır. Ülke son 5 yılda, dünyada yaşanan ekonomik sıkıntılara rağmen, yıllık ortalama % 6’lık bir büyüme oranı yakalamıştır ve önümüzdeki beş yıllık dönemde büyüme hızını % 5’in üzerinde sürdürmesi beklenmektedir. 1 Ocak 1995’ten beri Dünya Ticaret Örgütü üyesi olan Endonezya, yakalamış olduğu yüksek büyüme hızı ile birlikte artan alım gücü gibi etkenlerle ülkemiz firmaları açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Endonezya’nın ambalaj sektörü ülkenin artmakta olan tüketici alım gücüne bağlı olarak genişlemektedir. 2012 yılında sektörün % 11,1 oranında büyüyerek 4,36 milyar ABD Doları’na ulaştığı tahmin edilmektedir. Ülkede ambalaj talebini oluşturan başlıca sektörler gıda, içecek ve ilaç sanayileridir. Endonezya Ambalaj Federasyonu’na göre bu üç sektör ülkedeki ambalaj talebinin yaklaşık % 67’sini oluşturmaktadır. Bu sektörlerde beklenen büyümenin (2012 yılı için tahmini büyüme oranı gıda ve içecek % 10, ilaç % 12,6) ambalaj sektörünü de olumlu etkilemesi beklenmektedir.
Endonezya ambalaj pazarı büyüklüğünün 2016 yılı itibariyle 9,6 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir. Endonezya ekonomisinin genel durumunun pozitif olması, nüfus artışı gibi koşullara bakıldığında önümüzdeki dönemde de tüketim mallarına talebin artması beklenmektedir. Ambalaj ürünün pazarlama imajının bir parçası olduğu için, daha fazla müşteri hedefleyen markaların odağında olmaya devam etmektedir. Çocuklar, gençler, yetişkinler, kadınlar ve erkekler için ambalajlarda farklılıklar devam edecektir.
Endonezya’ya 2012 yılında 97 ülkeden ambalaj ürünleri ithalatı yapılmıştır. Endonezya ithalatının % 9’unu AB Ülkeleri % 36’sını ise ASEAN ülkeleri tarafından gerçekleştirmektedir. Başlıca tedarikçi ülkeler ve Endonezya ambalaj ürünleri ithalatındaki payları sırasıyla Çin (% 20), Singapur (% 12), Japonya (% 11), Malezya (% 10), Tayland (% 9)’dur. Türkiye % 0,02 pay ile ülkenin ithalatında 41. sırada yer almaktadır.
Endonezya’nın ithal ettiği ürünlere bakıldığında söz konusu ambalaj ürünlerinin aynı zamanda ülkemizin ihraç ürünleri olduğu görülmektedir. Endonezya’nın ambalaj ürünleri ithalatında Türkiye’nin payı % 0,02’dir. Ülkemiz ambalaj ürünleri ihracat potansiyelini düşündüğümüzde pazardan aldığımız bu pay çok düşüktür. Yapılan görüşmelerde çoğunlukla Türkiye’nin hangi ürünleri ürettiği ve ihraç ettiğinin bilinmediği tespit edilmiştir. Ülkemizden yapılan ithalat miktarı Endonezya’nın ithalat potansiyelini düşündüğümüzde çok sınırlı kalmaktadır. Bu durumun en büyük sebebi olarak Türkiye’nin Endonezya’daki tanıtım eksikliği ifade edilmektedir. Endonezyalılar çoğunlukla ülkemiz hakkında olumlu düşüncelere sahip olmasına karşın ticari anlamda ülkemiz hakkında yeterli bilgiye sahip değildirler. Ürünlerimiz Endonezya pazarında yeterince tanınmamaktadır. Türk ürünlerinin çeşitliliği ve kalitesinin bilinmemesi öncelikle karşılaşılan sorunlardan biridir. Bu yüzden mallarımızın tanıtımı için özel tanıtım programları düzenlenmesi ve bu ülkede ürün ve ülke tanıtımına yönelik fuarlara düzenli olarak katılınması gerekmektedir.
Özel sektör temsilcileri ülkemiz hakkında çok olumlu düşündüklerini ifade etmekte, ülkemizle ticaret konusunda birçok ortak noktanın bulunabileceğini belirtmektedirler.
Özel sektör temsilcileri direkt olarak sektör bazında ülkemizdeki kurumlarla ve firma temsilcileri ile bire bir temasa geçmek istediklerini beyan etmektedirler. Sektörel bazda ne alınıp ne satılabileceği konularında özel sektörümüzün temsilcileri ile aracısız olarak ve doğrudan ticarete ve alışverişe yönelik olarak temas gerçekleştirmek istediklerini belirtmektedirler.
Özel sektör temsilcilerinin önemle üzerinde durdukları konu, ticari ilişkilerinin uzun süreli ilişkilere dayanıyor olması gerekliliğidir. Fiyat, kalite, sevkiyat, karşılıklı kazanım, ödeme gibi önemli ticari ilişkilerin yanı sıra, uzun ve sürekli iş ortaklığı kurulması temel olarak esas alınmaktadır. Bu itibarla, Türk firmalarıyla çalışmak istediklerini beyan ederken özellikle bu konular hakkındaki düşüncelerini de açıklamayı ihmal etmemişlerdir. Endonezya iş kültüründe bu noktaya çok büyük önem verildiği gözlemlenmiştir.
Endonezya’da Türk malları tanınmadığı için Türk mallarına karşı olumlu ya da olumsuz bir ön yargı bulunmamaktadır. Türkiye’deki büyük ölçekli firmaların Endonezya pazarına henüz doğrudan girmedikleri dikkati çekmektedir. Bu durum Türk mallarının tanıtım faaliyetlerinin en düşük seviyede kalmasına yol açmaktadır. Büyük ölçekli firmalarımızın Endonezya pazarına şube açarak ya da acente vasıtası ile girmesi Türk ürünlerinin tanıtımına katkı sağlayacaktır. Ayrıca markalı ürünler ile pazara girmek olumlu Türk Malı imajının oluşmasına yardımcı olacaktır. Endonezya’da ithalat prosedürleri oldukça karışık bir yapıya sahiptir. Hükümet yerli üretimi korumak için ithalatı zorlaştırma yönünde adımlar atmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinden ithalat, gümrük ve nakliye süreci 2-3 ayı bulabilmektedir.
Pazarda Japon, ABD ve Avrupa kökenli ürünlerin kaliteli olduğu imajı vardır. Endonezya ambalaj pazarında hem yerel hem de yabancı rakiplerden kaynaklanan rekabet söz konusudur. Pazarın sahip olduğu gelişme potansiyeli hem birçok yabancı firmayı çekmekte hem de yerli üreticilerin üretim kalitelerini artırmalarına neden olmaktadır. Firmalar pazarda rekabet edebilmek için üretimlerini modernize etmek ve ambalajda kaliteyi, fonksiyonelliği ve pazarlama özelliklerinde artırmak zorundadırlar.
Pazarda ambalaj sanayinin gelişimi, başta gıda ve içecek sanayi olmak üzere, kozmetik ve kişisel bakım ürünleri, ev bakım ürünleri, ilaç ve diğer perakende ürünlerin gelişimiyle doğru orantılı olacağı belirlenmiştir. Son dönemde piyasada özellikle dik duran poşetlerin ve şaselerin tercih edildiği gözlemlenmektedir.
Pazar oldukça geniş ve gelişmelere açık durumdadır. Modern perakendeciliğin giderek yaygınlaşması ambalaj sektörü açısından da yeni fırsatlar yaratmaktadır. Pazarın gerek gelir gerekse tüketici alışkanlıkları açısından oldukça farklı segmentlere sahip olduğu düşünülürse pazara girecek firmalarımızın hedefleyecekleri pazar bölümünü önceden tespit etmeleri büyük önem taşımaktadır.
Firmalarımızın fırsatlardan yararlanabilmeleri için dikkat etmeleri gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Firmalarımızın öncelikle pazarı tanımaları, pazarda yer almaları ve pazar paylarını artırmaları içim detaylı bir pazar araştırması yapmaları, pazar eğilimlerinin, doğru alıcıların ve pazarda kullanılacak yöntemlerini belirlemeleri gerekir.
Sonuç olarak, pazarda yer almak ve rekabet edebilmek için yoğun pazarlama yapmak ve hedef pazarı doğru tanımlayabilmek gerekmektedir. Bunun için öncelikle pazarı araştırmak, tanıtıma önem vermek, özellikle ilgili sektörel dergilerde, ambalajın ürüne katacağı faydayı ön plana çıkaracak tanıtım yapmak, fuarlara katılmak, pazara girişte çok önemli olan güçlü kişisel ilişkileri olan bir distribütör/acente gerekmektedir. Firmalarımızın sahip olduğu uygun fiyat, uygun kalite ve esnek üretim avantajlarını pazara doğru şekilde aksettirmek pazarda başarılı olabilmek açısından önemlidir.