Antioksidan içeriğinden dolayı antioksidan aktivitesi yüksek olan karadutta yer alan biyoaktif fenolik bileşikler, flavonoidler ve antosiyaninler olarak oldukça geniş yelpazededir, yoğun düzeyde fenolik fitokimyasalları içermektedir.
Doç. Dr. Özlem TOKUŞOĞLU/Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü, Manisa – Dokuz Eylül Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi Depark Teknopark Spil Innova Ltd. Şti., İzmir
Özet
Karadut (Morusnigra), dutgiller (Moraceae) familyasından 10-13 metreye değin boylanabilen, meyveleri koyu mor veya siyah renkli olan Asya kıtasına özgü dut türüdür. Antioksidan içeriğinden dolayı antioksidan aktivitesi yüksek olan karadutta yer alan biyoaktif fenolik bileşikler, flavonoidler ve antosiyaninler olarak oldukça geniş yelpazededir, yoğun düzeyde fenolik fitokimyasalları içermektedir. Karadut meyvesi, karotenoidlerce de zengindir, ayrıca alkaloidler, vitaminler, yağlar (linoleikaist, palmitik asid, oleik asid), şekerler (glikoz, früktoz), ve mineraller diğer bileşenleridir. Karadut meyvesinin antidiabetik, antioksidatif ve antiinflamatuar etkilerinin olduğu bildirilmektedir, üriner sistem üzerinde (idrar yolları üzerinde de) olumlu etkilidir.
Kabızlık sorununu önlemeye yardımcı ve bağırsak çalıştırma etkili meyve olan karadut, enerji vericidir. Bağışıklığı güçlendirici etkili olup, anjin, dişeti iltihabı, ağız aftı için karadut meyvesi ve şurubunun olumlu etkisi belirlenmiştir. Ciltte yaşlanma etkilerini geciktirmeye yardımcı olabildiği ve kırışıklıklara karşı önleyici etkili olabildiği ifade edilmektedir.
İçeriğindeki floridlerden dolayı kalp ve dammar sistemini korumaya yardımcı yönü ve kalp sağlığına destek ürünü olabilirliği ifade edilmektedir. Beyaz dut bileşiminde yer alan flavon fenoliklerin olası antikarsinojenik etkileri, antiproliferatif etkileri ve apoptosis (kanserli hücre ölümü) üzerindeki etkileri konusunda sınırlı araştırmalar mevcut olup, özellikle karadut konusunda ziyade çalışmalara ihtiyaç olduğu belirlenmiştir ve yürüyen çalışma bilgisi ve üretilmiş inovatif ürün karadut efervesan tablet bilgisi verilmiştir.
Giriş
Modern tıp tarafından kabul gören bitkisel ilaçlar, ABD Gıda ve İlaç Dairesince ve benzer düzenleyici kuruluşlarca onaylanmış saflaştırılmış bileşikler olarak ya da ham droglar olarak oluşturulurlar. Bitkisel kökenli gıda ve ürünlerde farklı nitelikte ve düzeyde mevcut olan çeşitli “fitokimyasal biyoaktif bileşikler”in insane sağlığı açısından işlevleri, tat ve koku oluşumundaki etkileri, renk oluşumu ve değişimine katılmaları, antimikrobiyal ve antioksidatif etki göstermeleri, enzimin hibisyonuna neden olabilme yetenekleri son derece önemlidir.
En etkin fitokimyasal biyoaktifler olan “fenolik bileşikler” ve fenoliklerin birer grubu olan flavonoidler ve stilbenler, birçok meyvenin, sebze ve bitkisel ürünün önemli minor bileşenleridir. Fenolik bileşiklerin major grubunu oluşuran flavonoidler 9 önemli kısıma ayrılmaktadır: Flavonlar, izoflavonlar, flavonoller, flavanoller, flavanonlar, antosiyanidinler, antosiyaninler, flavononoller ve şalkonlar. Flavonoid antioksidan bileşikler, fenol kimyasal yapılı olup, bünyelerinde polar olan hidroksil (–OH) substitute gruplarını büyük ölçüde içeren baskın biyoaktiflerdir.
Bitkisel ürünlerde mevcut olan ve memeli hücrelerindeki önemli biyolojik prosesleri module eden farklı polar fenolik bileşenleri selignanlar ve non-flavonoid olan stilbenler ve türevleridir (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Fenolik bileşiklerin, kanser hücrelerini indirgeme ve olası kanser oluşumunu önlemede etkin rol oynuyor
Antikarsinojenik özelliklere sahip olan tüm fenolik bileşiklerin, kanser hücrelerini indirgeme ve olası kanser oluşumunu önlemede etkin rol oynadığı belirlenmektedir. Bitkisel ürünlerde olumlu sağlık etkileri rapor edilen diğer etkin fitokimyasallar ise karotenoidler ve terpenoidler gibi polar olmayan bileşenlerdir. Bu bağlamda, tüketilebilir bitkisel ürünlerin, bitkisel bazlı yan ürünlerin, sebze ve meyvelerden elde edilen ekstrakların, yenilikçi antikanser ajanları için potansiyel kaynaklar olduğu ve tümör hücre hatları üzerinde sitotoksik aktivite gösterdikleri belirtilmektedir (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Karadut (Morusnigra), dutgiller (Moraceae) familyasından 10-13 metreye değin boylanabilen, Asya kıtasına özgü dut türüdür. Yenebilen meyveleri koyu mor veya siyah renklidir. Anadolu, dut meyvesinin de anavatanı ve en eski kültür alanlarından biridir. Ülkemizin çoğu tarım bölgelerinde yetiştirme koşulları çok uygun olduğundan yüksek kalitede dut meyvesi elde edilmektedir (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Karadut bağışıklığı güçlendirici etkilidir
Yoğun düzeyde fenolik fitokimyasalları içermekte olan karadut meyvesinin antidiabetik, antioksidatif ve antiinflamatuar etkilerinin olduğu bildirilmektedir, üriner sistem üzerinde de olumlu etkilidir. Kabızlık sorununu önlemeye yardımcı ve bağırsak çalıştırma etkili meyvedir, enerji vericidir. Bağışıklığı güçlendirici etkilidir. Anjin, dişeti iltihabı, aft için karadut meyvesi ve şurubunun olumlu etkisi belirlenmiştir. Ciltte yaşlanma etkilerini geciktirmeye yardımcı olabildiği ve kırışıklıklara karşı önleyici etkili olabildiği ifade edilmektedir. İçeriğindeki floridlerden dolayı kalp ve damar sistemini korumaya yardımcı yönü ve kalp sağlığına destek ürünü olabilirliği ifade edilmektedir (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Karadut meyvesi, karotenoid ve flavonoid biyoaktiflerce zengindir; ayrıca alkaloidler, vitaminler, yağlar (linoleikaist, palmitik asid, oleik asid), şekerler (glikoz, früktoz), ve mineraller diğer bileşenleridir. Antioksidan içeriğinden dolayı antioksidan aktivitesi yüksek olan karadutta yer alan biyoaktiffenolik bileşikler, flavonoidler ve antosiyaninler olarak oldukça geniş yelpazededir (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Karadutlar, etken biyoaktif fenolik fitokimyasallar bazında; flavonoller olarak rutin, myricetin, quercetin, kaempferol; flavonol glikozid olarak isoquercetin (quercetin 3-O-4C1-B-D-glucoside); fenolikasidler olarak p-coumaric, p-hydroxybenzoic, chlorogenic, ferulic, gallic, vanillicasidler; flavanol olarak (+)-catechin, epicatechin, epigallocatechin gallat; flavon yapılı fenolik bileşikler olarak morusin, moracin M2, cyclomorusin, apigenin, flavonon olarak naringenin; antosiyaninler olarak cyanidin 3-O-glucoside, cyanidin 3-O-rutinoside, pelargonidin 3-O-glucoside, pelargonidin 3-O-rutinoside ve antisiyaninlerin aglikon formları (antosyanidinler) olarak cyanidin, pelargonidin fenolikleri; stilbenler olarak resveratrol; resorsinol-tipi fenolik bileşikler olarak oxyresveratrol, mulberroside A ( (Oxyresveratrol-4-O-b-D- glucopyranosyl-3 9 -O-b-D-glucopyranoside ya da 2, 4, 3 9, 5 9 -tetrahydroxys- tilbene), kuwanon C5, kuwanon C6, [39], steroidal saponinler olarak β sitosterol-3-O-β-Dglucoside, triterpenikasidler olarak ise ursolicacid, oleanolic acid içeriği söz konusudur (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Karadut (Morusnigra) ekstraktından elde edilen flavonoid fraksiyonlarının in vivo’da kanser hücre hatlarının antiproliferasyonu ve antikanser etkileri üzerine gerçekleştirilen çalışmalar sınırlıdır. Morus alba tipi beyaz dutlarda major fenolik maddesi morusinin prostat kanser hücrelerindeki STAT3 sinyallerini inactive etiği ve hücre ölümlerini tetiklediği belirtilmektedir.
Yine beyaz renkli olan Morus alba tipi dutların biyoaktif profilinin hepato carcinoma hücre hatları (HepG2) üzerindeki antiproliferatif etkisi saptanmış olup karaciğer kanseri üzerinde etkin olabileceği rapor edilmiştir ve karadut (Morusnigra) tipinde fenolik maddelerin ve özellikle morusin ve apigenin fenoliklerin antikarsinojen etkisi konulu veri bulunmamaktadır ve özel çalışmamız kapsamındadır (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Tüm dut tiplerinde mevcut olan apigenin flavon fenoliğin, insane mesane kanseri T-24 hücrelerini bloke ettiği ve apoptosisi (hücre ölümünü) tetiklediğinin saptanmış olduğu çalışmalar bu konudaki literatürleri teşkil etmektedir (Tokuşoğlu, 2017, 2016).
Yaş karadut (Morusnigra), kontrollü şartlarda kurutulmuş karadut ve tarafımızdan üretilen karadut efervesan tabletinde morusin ve apigenin fenolik antioksidanların belirlenmesi çalışmamız literature veri teşkil etmektedir. Patent hakları fikri/sınai mülki koruma altına alınmıştır (Tokuşoğlu, 2017).