İyi bir depolayıcı, işin başarısında önemli bir fark yaratabilir. Depolama ve dağıtım maliyetlerini düşürmede ve müşteri memnuniyetini sağlamada kilit rol oynar.
Prof. Dr. Y. Birol SAYGI / İstanbul Topkapı Üniversitesi
Soğuk depolama, donmuş gıda tedarik zincirinin en önemli parçalarından biri olup üretim sürecini perakendeciye nakliye ile ilişkilendirir. Tedarik zincirlerinin giderek daha karmaşık hale gelmesi ve mesafelerin artmasıyla birlikte, depolanan bozulabilir ürünlerin katı bir sıcaklık aralığında tutulmasını sağlamak her zamankinden daha önemli hale gelmiştir. Birkaç derecelik bir sıcaklık farkı bile şirketlere çok büyük maliyetler getirme potansiyeline sahiptir, dolayısıyla hataya yer yoktur.
İyi bir depolayıcı, işin başarısında önemli bir fark yaratabilir. Depolama ve dağıtım maliyetlerini düşürmede ve müşteri memnuniyetini sağlamada kilit rol oynar. Perakendeciler, dondurulmuş gıda ürünlerinin kalitesini korumasını ve zamanında teslim edilmesini bekler ve depolamanın teslimatı yapmaması, sonuçta markanıza ve itibarınıza zarar verebilir. Etkin sıcaklık kontrol sistemlerinin yanı sıra, dondurulmuş gıda ürünlerinin depolanması için soğukhava deposu seçimi söz konusu olduğunda, üreticilerin ve üreticilerin akılda tutması gereken birtakım hususlar vardır.
Tasarım: Soğuk oda yapısının tasarımı, uygunluk ve verimliliği etkileyecektir. Bu nedenle, bir işletme için en uygun olana karar vermeden önce farklı soğuk hava depoları analiz edilmeli ve karşılaştırılmalıdır. Soğuk oda duvarları soğutma verimini etkileyeceğinden modül sistemim olanlar değerlendirmelidir. İdeal olarak, kalın yalıtımlı bir duvar, düzenli ve derin dondurma uygulamaları için idealdir. Zemin aynı zamanda soğutma yapısında önemli bir tasarım unsurudur. Ayrıca şekil, boyut ve kapı tasarımının beklentilere uygun olduğundan emin olunmalıdır.
Soğutma sistemi: Soğuk oda depolamasında kullanılan soğutma sisteminin tipi önemli bir husustur. Genel olarak soğuk odalara, iç bölmeden ısı çeken bir evaporatör ve ısıyı serbest bırakan bir kondansatör ile hizmet verilir. Ancak bu temel kavramdan farklı soğutma sistemleri de türetilmiştir. Tek bir sıcaklık bölgesi olan basit bir soğuk oda ile ilgileniyorsanız, klipsli soğutma seçilebilir. Bu, evaporatör ve kondenser aynı mahfaza içinde olacak şekilde tasarlanmıştır.
Sıcaklık düzenlemesi: İdeal sıcaklık düzenleme özelliklerine sahip bir soğuk oda tesisi seçilmelidir. İdeal olarak, tercih edilen ayarların yapılabileceği bir kontrol paneli olmalı ve soğuk oda bunları sürdürebilmelidir. Ek olarak, maksimum işlevsellik için ayrı soğutma bölgeleri olan bir tesis kurulması düşünülmelidir.
Yakınlık, erişim ve konum: Üretim veya büyüyen tesislerinize yakın soğuk depolama tesisleri kullanmak, yakıt kilometrelerini ve maliyetlerini en aza indirme ve karbon ayak izini azaltma açısından büyük bir fayda sağlayabilir. Ek olarak, önemli bir nokta ise deponun ana nakliye yollarına kolay erişiminin olup olmadığı olmalıdır. Her gün tesise giren ve çıkan çok sayıda araçla kolay erişim, düzenli ve verimli bir çalışma sağlar. Depo, farklı ülkeleri kapsayan daha geniş bir ağın parçasıysa, bu, işin bu konumlardaki diğer depolara genişleme için kapsam sağlar.
Diğer temel iş işlevlerine yönlendirilebilecek değerli zaman ve kaynaklardan tasarruf etmek de dahil olmak üzere, tüm lojistik operasyonunu tek bir sağlayıcıya dış kaynak sağlamaktan kaynaklanan bir dizi fayda bulunmaktadır.
Ayrıca, lojistik sektöründe büyük miktarda deneyime sahip, son derece bilgili depo profesyonellerine daha fazla erişime sahip olunacaktır. KPI hedeflerini ve dondurulmuş gıda üreticilerinin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadıklarını görmek için bir soğuk hava deposunun geçmiş siciline bakmak da önemlidir.
Tesisler: Sunulan olanaklar da son derece önemlidir. Tesis, doğru sıcaklığı korurken enerji tasarrufu sağlayacak şekilde mi inşa edildi? Tesis soğutma, ortam sıcaklığında depolama ve donmuş depolama sunuyor mu?
Örneğin, bir şirket, zamana duyarlı ürünlerin mümkün olan en hızlı şekilde teslim edilmesini ve gıdaların mümkün olduğunca taze gelmesini sağlayan çapraz sevkiyatı teklif edebilir. Bu, “tam zamanında” nakliyeye bir örnek olup en değerli müşterilerle daha güçlü ilişkiler kurarken, önemli miktarda para ve zaman kazandırabilir.
Güvenlik: Güvenlik büyük ve çok önemli bir endişe kaynağıdır. Seçilen soğuk hava deposu sağlayıcısının ürünlerinizin güvenliğini çok ciddiye aldığından, tam eğitimli bir kadroya ve son teknoloji bir güvenlik çözümüne sahip olduğundan emin olunmalıdır. Doğru soğuk hava deposu sağlayıcısını seçmek bir güçlük olmak zorunda değildir. Sıcaklık kontrol ihtiyaçlarını karşılayabilecek, zamandan ve paradan tasarruf edilmesine yardımcı olan ve en yüksek kalitede ürünlerin teslim edilmesini sağlamak için sizinle birlikte çalışan depolayıcılar aranmalıdır.
Son yıllarda, soğuk zincir lojistiği, sıkı yasal gereklilikler ve gıda, tıp ve ilaç sektörlerinde hızla gelişen talep sayesinde giderek daha karmaşık bir süreç haline gelmiştir.
Artan harcanabilir gelir, dünya çapında gıda talebinde bir artışa ve donmuş yerine tarladan sofraya tercih edilmesine yol açmıştır.
Yapısal olarak karmaşık olan ilaç ve medikal sektöründe, biyoteknoloji ve özel formülasyonlara ve ayrıca karmaşık klinik deneylere doğru yönelimler, soğuk zincir lojistiği için riskleri katlanarak artırmaktadır. Peki bir lojistik sağlayıcı bu zorlu ortamda nasıl büyür ve gelişir? Tedarik zincirindeki bazı en iyi uygulamalar aşağıda detaylandırılmıştır.
Sevkiyat hazırlığı: Her şeyden önce, ürünün kimyasal/biyolojik özelliklerini, ideal sıcaklık aralığını ve paketleme gereksinimlerini anlamak önemlidir. Çoğu soğuk zincir ekipmanı, gönderiyi gerekli sıcaklığa getirmek için değil, sıcaklığı belirli bir seviyede tutmak için tasarlanmıştır. Bu nedenle soğutma sistemleri kullanılmalıdır. Taze ürün talebi koşullu olup tek bir kayma tazeliği ve talebi etkileyebilir. Bu nedenle sıcaklığın yanı sıra nem ve hijyen kontrolü de önemlidir. Herhangi bir bozulma veya kirlenme olasılığını önlemek için nakliye ekipmanlarının önceden soğutulması ve hijyen önlemlerinin alınması gerekmektedir.
Soğuk zincirde soğuğu sağlamak: Günümüzde Soğuk zincir teknolojisi, kriyojenikten (-135°C) derin dondurulmuşa, soğutulmuş ve çeşitli kontrollü oda sıcaklıklarına kadar çok çeşitli ürünlere hitap edebilen sıcaklık standartları sunmaktadır. Ancak soğuk zincirin her aşamasında gerekli aralıkta kalmak hayati önem taşımaktadır. Yolculuk sırasında ve varış noktasındaki ortam sıcaklığının yanı sıra hava durumu tahminlerinin de dikkate alınması gerekir. Kendi güç kaynağına sahip bir soğutucu, bu zorlukların üstesinden etkin bir şekilde gelebilir.
Bu, gönderilerin gazın sızmasını önleyecek polietilen torbalara sarılmasıyla sağlanabilir. Taşıma ve boşaltma süresinin en aza indirilmesi, gönderinin bütünlüğünü korumanın anahtarıdır. Yüklemeler bir oyun değiştirici olabilir.
Ambalaj seçimi: Paketleme yaklaşımı ve etkinliği açısından aktif veya pasif olabilir. Aktif paketleme, bir enerji kaynağı ve termostatik kontrol (örneğin bir soğutucu durumunda) artı GPS ve telematik gibi izleme mekanizmalarını içerir. Pasif paketleme, ürünü gerekli sıcaklıkta tutmak için su/buz/kuru buz kullanan geleneksel paketleri içerir. Bu gönderiler, ortam sıcaklığındaki değişikliklere ve nakliyedeki gecikmelere ve kesintilere karşı savunmasız olabilir.
Bununla birlikte, iki mod arasındaki seçim, her zaman fayda ve risklere karşı maliyetleri göz önünde bulundurmalıdır. Şu soruya cevap vermelidir, ne kadar risk alabiliriz? Ürün değerinden ayrı olarak, riskler ayrıca yasal uyumluluk gereksinimlerine ve ürün bütünlüğünden ödün verilmesi durumunda olası pazar payı veya marka değeri kaybına da bağlıdır.
Uzmanlaşmış soğuk zincir ağları: Sıcaklığa duyarlı farmasötik ürünler söz konusu olduğunda, lojistik ucundaki tüm ekipman ve tesisler, bu ürünleri işlemek için son derece uzmanlaşmış olmalı ve aslında üreticinin genişletilmiş bir kolu olarak hizmet etmelidir. Örneğin, DHL’in, büyük havalimanlarının yakınında küresel GSYİH (İyi Dağıtım Uygulamaları) standartlarında çalışan sertifikalı istasyonlar bulunduran bir Yaşam Bilimleri ve Sağlık Hizmetleri bölümü vardır. Bu, gönderilerin kontrollü koşullar altında tutulmasını, taşınmasını ve iletilmesini sağlar. Bu gönderileri uzun süre tutan depolar bile GDP sertifikalıdır ve yeniden paketleme, ülkeye özel etiketleme, uçtan uca izleme ve uyumluluk belgeleri gibi katma değerli hizmetler sunmaktadır.
SOP’lerin pazarlar arasında standart hale getirilmesi ve lojistik sağlayıcının bu SoP’ler üzerinde müşteriyle işbirliği yapması gerekir. İlgili riskler ne kadar yüksek olursa, işbirliğinin o kadar sıkı olması gerekmektedir.
Akıllı maliyet yönetimi: Ürünleri taşırken maliyetleri satın alma fiyatı bazında yönetmek yerine Toplam Sahiplik Maliyetine bakmak daha akıllıca olur. Bu, ceza riski, medikal ürünlerde hasta güvenliği, iş/pazar payı/marka değeri kaybı, yatırımcı duyarlılığı vb. gibi doğrudan ve dolaylı maliyetleri de içermektedir. Soğuk zincirin başarısız olması durumunda işin karşı karşıya olduğu gerçek riskler gizli maliyetlerdir. Bu nedenle, üçüncü pati lojistiklerin (3PL), Toplam Sahiplik Maliyetini dikkate almadan soğuk zincirin bir yönünden tasarruf ettiklerinde müşterilerinin işini riske attıklarını anlamaları gerekir.
Teknolojiye yatırım: Üretilen tüm gıdaların önemli bir oranı israf edilmektedir. Bunun yaklaşık % 12’si dağıtım işlemi sırasında gerçekleşir. Bozulmayı önlemek için, gıda maddelerinin nakliye sırasında belirli bir sıcaklıkta tutulması kesinlikle çok önemlidir. Bunu sağlamanın tek yolu, sıcaklığı gerçek zamanlı olarak izlemektir. En iyi filo yönetim sistemi, konumu, kapı açık/kapalı oranı, hasar riski vb. ile birlikte sıcaklığı izlemek, ayarlara ve nem seviyelerine başvurmak için GPS ve telematiğin gücünden yararlanabilir. Arıza, elektrik kesintisi, açık kapı vb. etkilerin ürün bütünlüğünü etkilemeye başlamadan önce düzeltilmesi için gerçek zamanlı olarak güncellemeler ve uyarı bildirimleri gönderebilir.
Yetenekli ekipler oluşturma: Fiziksel varlıklar ve teknoloji bir soğuk zincir oluşturabilir. Ancak onu gerçekten çalıştıran doğru becerilere sahip insanlardır. Gıda ürünleri veya farmasötikler olsun, lojistik ortaklarının ilgili kategoriler, ürün ihtiyaçları, gönderilerin ele alınması ve SOP’lerin sürdürülmesi konusunda bilgi ve deneyime sahip ekipler oluşturması gerekir. Bu nedenle, niş ekipler oluşturmak ve onları eğitmek en önemli önceliktir.
Sürekli uyum: Örneğin, Gıda Güvenliği Modernizasyon Yasası’nın (FSMA) yürürlüğe girmesiyle FDA, gıda güvenliğine ve gıda kontaminasyonunu önlemeye yönelik proaktif bir yaklaşım benimsemeye başlamıştır. Bu zorluğun üstesinden gelmek için, 3PL’lerin aynı zamanda uyumluluk uzmanları olması gerekmektedir. Tedarik zinciri boyunca hareket eden her gönderi için sıcaklık ve nemi izlemeleri ve kaydetmeleri ve gerekli belgeleri sağlayabilmeleri önemlidir. Bu, düzenleyici makamlara yalnızca ürün bütünlüğünün kanıtını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda müşterilerin güvenini de oluşturur. Ayrıca, bir şeyler ters giderse, sorunun kaynağına ulaşmak için bu günlükler araştırılabilir.
Yapay zekadan yararlanma: Soğuk zinciri daha iyi yönetmek için yapay zekanın (AI) gücünden yararlanılabilir. Binlerce gönderide oluşturulan verilerle çalışarak, risk eğilimlerini belirlemek ve bu riskleri azaltmanın yollarını tasarlamak mümkündür. Ayrıca, ürünler, pazarlar, sıcaklık aralıkları, rotalar, taşıma modları vb. genelindeki paketleme performansına bakarak, belirli bir paketlemenin belirli bir dizi parametre altında nasıl performans göstereceğini değerlendirmek mümkün olabilir. Bu, üreticilerin paketleme için kalifikasyon sürecini kısaltmasına yardımcı olacaktır.
Zaman hızla değişmektedir. Küresel pazarlar gıda ve farmasötik ürünlere açıldıkça dağıtım süreçleri ve yasal gereklilikler giderek daha karmaşık hale gelecektir. Akıllı bir filo yönetimi yazılımı, lojistik ortaklarının ürünlerin yalnızca verilen sıcaklıkta değil, aynı zamanda tedarik zincirinin her aşamasında onaylanmış bir aralıkta tutulduğunu garanti etmelerine ve kanıtlamalarına yardımcı olabilir. Sonuçta, soğuk zincir lojistik yönetimi söz konusu olduğunda, gerçekten zayıf halkalara sahip olmayı göze alabilir misiniz?